Wereldwijd zijn één miljoen soorten met uitsterven bedreigd. Waarom gaat het zo slecht met onze biodiversiteit? Hoe erg is dat, en kunnen we het tij nog keren? Hilde Eggermont, coördinator van het Belgische Platform voor Biodiversiteit, geeft antwoord.
In deze aflevering kom je onder andere te weten...
- ... hoe het met de planten, dieren, maar ook schimmels en micro-organismen is gesteld
- ... waarom het zo belangrijk is om de biodiversiteit te beschermen
- ... hoe (het gebrek aan) insecten op de vooruit van onze wagen een apocalyps verraden
- ... wat er gebeurt als het koolwitje of de huismus verdwijnt
- ... waarom ook "nutteloze" dieren en planten bescherming verdienen
- ... wat de belangrijkste oorzaken van het verlies aan biodiversiteit zijn
- ... wat we kunnen doen om het tij te keren
- ... wat beleidsmakers kunnen (en zouden moeten) doen
- ... wat wij zelf kunnen doen
- ... hoe wetenschappers biodiversiteit evalueren
- ... dat het in België tegelijk slecht als beter gaat met de natuur
Beluister Vraag het Aan ook via:
Bestaat er een definitie van wat “natuur” is?
‘Natuur is een heel ruim begrip. Je zou het kunnen omschrijven als alle levende wezens en de omgeving waarmee ze interageren. Maar er zijn natuurlijk verschillende types natuur. Er is bijvoorbeeld de ongerepte natuur tegenover natuur waarop de impact van de mens zeer groot is. Het begrip biodiversiteit staat voor de verscheidenheid van het leven op aarde. Er zijn drie niveaus: de soortendiversiteit (de verscheidenheid in soorten), de genetische diversiteit (de verscheidenheid binnen een soort) en ecosysteemdiversiteit (de verscheidenheid in de contacten tussen soorten en hun omgeving.’
Waarom is het zo belangrijk om onze biodiversiteit te beschermen?
‘Biodiverse ecosystemen bieden ons tal van nuttige en zelfs levensnoodzakelijke diensten. Denk maar aan de bestuiving van gewassen en het zuiveren van water en lucht. Een gezonde natuur is ook heel belangrijk voor onze fysieke en mentale gezondheid, dat konden we tijdens de lockdown ervaren. Bovendien kan de natuur ons helpen wapenen tegen externe veranderingen zoals de klimaatverandering. Een goed beheer van natuur verlaagt het risico op overstromingen en stormen, kan veel van de menselijke koolstofdioxide-uitstoot opslaan en zorgen voor een natuurlijke afkoeling in de stad.’
Hoe gaat het vandaag met de biodiversiteit op aarde?
‘Het verlies aan biodiversiteit gaat nu tien tot honderd maal sneller dan tijdens de voorbije millenia. Wereldwijd zijn één miljoen soorten met uitsterven bedreigd. Ook het aantal individuen binnen dezelfde soort gaat sterk achteruit, sinds de jaren zeventig met maar liefst zeventig procent. En dat er een ware insecten-apocalyps aan de gang is, merkte je misschien al aan het dalende aantal beestjes dat tegen de vooruit van de wagen blijft plakken. Deze uitstervingsgolf is de eerste die wordt veroorzaakt door één organisme, de mens.
Wat zijn de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van onze biodiversiteit?
‘Overal ter wereld is de achteruitgang van de biodiversiteit rechtstreeks gekoppeld aan onze huidige manier van leven. We versnipperen en vernietigen leefgebieden voor onze voedselproductie of verstedelijking. We overbevissen en overbejagen heel wat soorten. We vervuilen leefgebieden en verspreiden inasieve exoten. Ook de klimaatverandering heeft een rechtstreeks nadelig effect op de biodiversiteit. Daarnaast zijn er ook indirecte factoren, zoals de explosieve bevolkingsgroei, de eenzijdige focus op economische groei en onze manier van consumeren. Verlies van biodiversiteit is dus meer dan enkel een milieuprobleem.’
Kan de wereldwijde afname van biodiversiteit nog gestopt en zelfs gekeerd worden? Hoe?
‘In het allerbeste geval kunnen we het biodiversiteitsverlies stabiliseren tegen 2040 en terug op het pad van herstel brengen tegen 2050. Maar dan moeten we de huidige business as usual loslaten. We halen vandaag bijvoorbeeld geen enkele van de twintig doelstellingen die meer dan 200 overheden tien jaar geleden hebben vastgelegd.’
Hoe kunnen beleidsmakers die ommekeer succesvol organiseren?
‘Weg met subsidies die schadelijk zijn voor het milieu, weg met blind streven naar economische groei, meer inzetten op natuurherstel en op het sturen van ons gedrag en dat van bedrijven in een meer duurzame richting. Overheden moeten ook beseffen dat de bescherming van biodiversiteit voordelen oplevert voor de hele samenleving. Het zou daarom bijvoorbeeld een goed idee zijn om een economische waarde aan natuur toe te kennen. Alle maatschappelijke sectoren zouden ook rekening moeten houden met de impact op de biodiversiteit als ze een beleidsvisie uitwerken. Niet alleen het milieubeleid, maar ook bijvoorbeeld de transport- en de bouwsector.’
Wat kunnen we als individu doen?
‘De sleutel ligt bij het aanpassen van ons gedrag. De manier waarop we nu voedsel en goederen consumeren beïnvloedt hier, maar ook elders op aarde, de biodiversiteit. Onze zogenaamde ecologische voetafdruk, het geschatte oppervlak dat nodig is om onze goederen te produceren en afval te verwerken, is zeer groot: 6,25 hectare. Als elke wereldburger onze manier van leven zou aannemen, dan hebben we vier aardbollen nodig. Om die voetafdruk te verkleinen, moeten we bewuster gaan leven en consumeren: seizoensgebonden en meer plantaardig eten, lokaler, bewuster en minder consumeren, , minder verspillen, enzovoort.’
Ben je hoopvol dat het tij ooit keert?
‘We moeten eerlijk zijn: de biodiversiteit is vandaag zeer laag, en we lopen het risico om de huidige toestand als het nieuwe normaal te gaan beschouwen. Dat zou slecht nieuws zijn. Maar er zijn ook hoopgevende signalen. De wolf en de otter zijn terug, en de afname van biodiversiteit in België is afgeremd. Het is zeker nog niet te laat om het tij te keren als we onze relatie met de natuur snel fundamenteel veranderen.’
