Anorthoscoop van Plateau

De Belg Jozef Plateau wordt beschouwd als de vader van de (teken)film, omdat hij er als eerste in slaagde om bewegend beeld te maken. De Brusselaar, geboren op 14 oktober 1801, was gefascineerd door het fenomeen van de gezichtstraagheid, een fysisch verschijnsel waarbij een beeld erg korte tijd op ons netvlies blijft ‘hangen’. Het fenomeen treedt bijvoorbeeld op als u een flipboekje doorbladert. Op elke pagina staat een opeenvolgend tekeningetje. Door de pagina’s snel om te slaan, blijft het vorige beeld op ons netvlies kleven terwijl het volgende beeld al verschijnt. Onze ogen koppelen de snel opeenvolgende statische tekeningen aan elkaar. Zo ontstaat de illusie van een bewegend filmpje.

Jozef Plateau beschreef het fenomeen in zijn proefschrift aan de universiteit van Luik. Op basis van die kennis ontwierp hij in 1829 de anorthoscoop. Met dat toestel kon een schijf met daarop een vervormd beeld draaien. Vanaf een bepaalde snelheid ziet een waarnemer één onvervormd stilstaand beeld. Het toestel steunt op het principe dat onze ogen geen vloeiende beelden waarnemen, maar korte flitsen van 300 milliseconden. Daarna volgt een snelle oogbeweging van 30ms om scherp te stellen. In die korte tijd wordt geen beeld waargenomen. De anorthoscoop is zo ingesteld dat de vervorming op die 30ms zit, waardoor één onvervormd beeld gezien wordt. Een staaltje topingenieurskunst, maar door de ontwikkeling van de fenakistiscoop (die bewegend beeld kon tonen) twee jaar later wordt de anorthoscoop nooit een commercieel succes. De toepassing ervan beperkte zich eerder tot de salonfysica, als een leuk optisch speeltje.

Heeft u zelf op zolder nog een bijzonder voorwerp met een verhaal liggen? Laat het ons weten op memo@eoswetenschap.eu