Belgen vluchtten per boot naar Engeland

Toen het Duitse leger België binnenviel in augustus 1914, sloegen honderdduizenden Belgen op de vlucht. Naast Nederland en Frankrijk kwamen meer dan 200.000 Belgen in Groot-Brittannië terecht. Ze staken vaak in moeilijke omstandigheden per boot het Kanaal over.

Vanaf oktober 1914, na de val van Antwerpen en Oostende, stroomden er bijna dagelijks vluchtelingen toe in de Engelse havens van Tilbury, Margate, Hull, Dover en vooral ook Folkestone. Op 14 oktober alleen al kwamen in Folkestone maar liefst 16.000 Belgische bootvluchtelingen aan. Op de niet altijd even zeewaardige boten zaten mensen op elkaar gepakt als sardienen, vertellen getuigenissen. Ze hadden er vóór de boottocht meestal al een lange wachttijd op het volgepakte strand van Oostende op zitten.

De vluchtelingen – het merendeel kwam uit Vlaanderen – werden in eerste instantie gastvrij opgevangen door bondgenoot Groot-Brittannië. De Britse publieke opinie stond positief tegenover de ‘plucky Belgians’, de ‘moedige Belgen die dapper weerstand hadden geboden tegen de machtige Duitse troepen’.

Vele Belgische vluchtelingen werden ondergebracht bij Britten thuis, en er werden ook een aantal opvangkampen opgericht. Elisabethville, genoemd naar de Belgische koningin Elisabeth, lag vlakbij een munitiefabriek in het noordoosten van Engeland, waar de Belgische vluchtelingen tewerkgesteld werden. De Belgen werden, zeker toen duidelijk werd dat de oorlog langer zou duren dan verwacht, volop ingeschakeld in de oorlogsindustrie. Tijdens de oorlog hadden Belgen eigen scholen, kranten, zelfs gevangenissen in Groot-Brittannië; in Folkestone werd zelfs de Belgische nationale feestdag gevierd.

Nu, 100 jaar later, lijken er op het eerste gezicht van die massale Belgische vluchtelingenstroom niet veel sporen meer overgebleven. Al hebben we wel één bekende Belgische figuur te danken aan die stormachtige periode in onze geschiedenis: Hercule Poirot. De Britse schrijfster Agatha Christie zou zich bij het bedenken van haar beroemde detective geïnspireerd hebben op een Belgische vluchteling die ze ontmoette in het Britse badplaatsje Torquay.

Het Amsab, het instituut voor sociale geschiedenis in Gent, lanceerde onlangs een oproep om getuigenissen in te zamelen rond de vergeten geschiedenis van de Belgische vluchtelingen die het Kanaal overstaken. De oproep kadert in een internationaal erfgoedproject, waaraan ook Groot-Brittannië meewerkt. In oktober gaat er hierrond een groot crowdsourcing-project door in het Red Star Line Museum in Antwerpen.

Met de verzamelde info wordt een grote virtuele tentoonstelling samengesteld, die vanaf 2017 te bekijken zal zijn.

Meer info op www.belgianrefugees14-18.be