Kort na de herleving van de Islam door de profeet Mohammed, veroverden de Islamieten een gigantische landmassa. Maar na de verovering was er eeuwenlang vrede in het Islamitische rijk, ondanks alle religies en etnische minderheden die het omvatte. Wat was de magische formule voor vrede van de vroege Islamitische heersers?
Kort na de herleving van de Islam door de profeet Mohammed, veroverden de Islamieten een gigantische landmassa. Maar na de verovering was er eeuwenlang vrede in het Islamitische rijk, ondanks alle religies en etnische minderheden die het omvatte. Wat was de magische formule voor vrede van de vroege Islamitische heersers?
Over oorlog en vrede
Maar vóórdat dat besproken wordt, moet één ding heel duidelijk zijn: oorlog was de normale stand van zaken. In de afgelopen millennia was er in Europa moeilijk een tijd te vinden dat het continent oorlogsvrij was. Het was immers dichtbevolkt en zat vol met verschillende naties, volkeren en religies. Wanneer naties hun eigen interesses voorop stellen, is oorlog het natuurlijke gevolg.
Het is dus niet verrassend dat het Islamitische rijk in het begin ook oprees door middel van oorlog. Ze waren er alleen een stuk beter in dan de meesten.
Verovering en de prijs van vrede
Moehammad ibn 'Abd Allah ibn 'Abd al-Moettalib ibn Hasjim ibn 'Abd Manaf al-Koeraisj, of de profeet Mohammed, was naast profeet, koopman, staatsman, filosoof, wetgever, sociaal hervormer en meer ook een militair leider. Door de gecombineerde inspanningen van hem en zijn militaire opvolgers veroverden de Islamieten binnen een eeuw een landmassa die meer dan twee keer zo groot was als het Romeinse Rijk op zijn beste dag (zie afbeelding).
De verovering hierboven was compleet in 718 n. Chr. De Islamieten gebruikten een effectieve combinatie van infanterie, cavalerie en boogschutters, verzameld uit de bevolkingsgroepen van het gebied dat ze veroverden. Dat waren onder andere de nomadische Arabische bedoeïenen, Christelijke en Judaïstische Byzantijnen en Zoroastrische Perzen, en na de veroveringen van Egypte en het hedendaagse Marokko ook de Kopten en de ‘heidense’ Berbers. Ook veroverden ze Spanje en Portugal. Het Islamitische rijk zat dus vol met verschillende religies.
Maar na de verovering van het rijk was de regering niet meteen stabiel. De eersten die over de volle extensie van het rijk regeerden waren de leden van het Umayyad kalifaat. Dat duurde echter niet lang. In 750 n. Chr. werden ze overworpen door de familie der Abbasiden, die beweerden om afstammelingen te zijn van Al-‘Abbas ibn ‘Abd al-Muttalib, een oom van de profeet Mohammed. Zij legden de grondvesten voor de vrede die eeuwenlang in het Islamitische rijk zou heersen.
Het Umayyad kalifaat zette het Islamitische geloof boven de andere geloven. Zoroastriërs werden openbaar vervolgd. Het werd in het net-veroverde Perzië verboden om de Perzische taal te spreken. Maar daarnaast bekeerden ook niet-Arabieren zich langzamerhand tot de Islam, maar ze bleven tweederangs burgers. Arabisch hoogwaardigheidsgevoel heerste in zo’n grote mate dat traditionele Arabische kleding niet door niet-Arabieren gedragen mocht worden.
Maar zelfs onder de Arabieren heerste er ontevredenheid over het Kalifaat. De bovengenoemde bedoeïenen werden bijvoorbeeld niet ondersteund in hun nomadische manier van leven.
Het recept voor vrede
Dus wat boden de Abbasiden aan de bevolking? Egaliteit. Inclusiviteit. Iedereen mocht zijn eigen religies behouden en tweederangs burgers bestonden niet meer. Door middel van goede propaganda verenigden de Abbasiden de stammen en bouwden een leger. Ze wierpen de Umayyaden omver door – eens te meer- oorlog.
Maar daarna was er vrede. Niet-Moslims kregen opnieuw banen in de regering. Joden, Zoroastriërs, Christenen en zelfs Buddhisten werden verwelkomd in het nieuwe kosmopolitische Islamitische rijk, vooral in de hoofdstad Baghdad.
Na ongeveer een eeuw van solide Abbasidische regering volgden verschillende turbulente eeuwen. Vanaf 861 n. Chr. Begon eht rijk te fragmenteren in deelstaten. De dynastie bleef bestaan, maar ze waren vanaf 950 n. Chr. vrijwel vazallen van andere edelen. De controle van het leger wisselde vaak en het rijk fragmenteerde in deelstaten.
In deze periode waren er ook een paar rotte appels die roet in het eten gooiden voor egaliteit. De Kopten werden bijvoorbeeld vervolgd en hun kerken in Egypte werden verbrand onder kalief Al-Hakim bi-Amr Allah, rond het jaar 1000.
Maar het rijk viel niet uiteen, tot Baghdad in 1258 door de Mongolen werd veroverd.
Het nalatenschap
Dankzij de magische tolerantie van de Islamieten floreerde het rijk. De regering van de Abbasiden, van 750 tot 1258 n. Chr. wordt beschouwd als de gouden eeuw van de Islam. De vooruitgang in wetenschap, filosofie, letterkunde, wiskunde, architectuur en de effecten daarvan op de moderne maatschappij zijn vrijwel eindeloos, maar daaronder zijn:
- Al onze hedendaagse kennis van klassieke filosofie en literatuur. Die is in de Middeleeuwen door Christenen uit het Arabisch terug vertaald.
- De wetenschappelijke hypothese, die tegenwoordig nog steeds gebruikt wordt.
- Sommige van de eerste ziekenhuizen en universiteiten.
Hoe hebben we dat allemaal?
Door de tolerantie van de Islamieten.
