De kleine kantjes van WO I

Historische feiten heb je in alle formaten, en het is soms merkwaardig om vast te stellen hoe sommige sprekende details een eeuw na de feiten nog steeds worden doorverteld. En daar dragen wij graag ons steentje aan bij.

* Klopt er dan toch iets van die nationale stereotypen? Als we de loopgraven aan beide kanten van het front vergelijken, kan je moeilijk naast de Duitse Gründlichkeit kijken. Bij de Fransen en Engelsen waren de loopgraven één doffe ellende, met massa’s ratten en ander ongedierte. Aan Duitse zijde konden de soldaten rekenen op stapelbedden en ander meubilair, elektrische verlichting en zelfs deurbellen! Even aanbellen voor u aanvalt, a.u.b.

* De Britten hadden niet overdreven veel vertrouwen in hun jongens. Bij het uitbreken van de oorlog werden meteen alle wegwijzers weggehaald, zodat de Duitsers hun weg niet zouden vinden als het tot een invasie kwam.

* De kenmerkende Pruisische helmen met een piek erop waren gemaakt van gehard leer. Dat bleek niet het geschikte materiaal om bomscherven tegen te houden, zodat de beroemde Pickelhauben vanaf 1915 werden vervangen door stalen helmen.

* De overwinnaars schrijven de geschiedenis. In tegenstelling tot wat je meestal hoort, waren het de Fransen die als eersten gas gebruikten tijdens WO I. Bij hen ging het wel nog om traangas, dat snel populair zou worden bij alle strijdende partijen. De eerste aanval met dodelijk chloorgas kwam van de Duitse zijde in april 1915. Uiteindelijk zouden er naar schatting dertig gifgassen worden gebruikt tijdens de Groote Oorlog. De impact ervan was relatief beperkt, maar het was wel een belangrijk element in de psychologische oorlogsvoering.

* Creatieve zielen in Engeland konden zich nuttig maken door soldatenhoofden van papier-maché te maken. Die werden in de loopgraven gebruikt om de positie van sluipschutters te achterhalen. Als het namaakhoofd getroffen werd, konden de Britten rustig bekijken van welke kant het moordende projectiel was gekomen. Voor een extra realistische toets kregen de koppen een brandende sigaret in hun mond, die de soldaat eronder zoals in een tekenfilm brandend kon houden met een rietje.

* Volgens de overlevering had Franz Ferdinand van Oostenrijk net zo goed gered kunnen worden na de aanslag in Sarajevo. Dat dat niet gelukt is, lag onder meer aan zijn ijdelheid. De troonopvolger had zijn uniform jammer genoeg met naald en draad laten insnoeren om er slanker uit te zien. En toen er eindelijk een schaar was gevonden, was hij al doodgebloed.

* Dieren speelden ook hun rol tijdens de wereldbrand. Alle partijen gebruikten courant postduiven om berichten door te geven, en ook honden werden vaak ingezet om berichten over te brengen en telegraafkabels door gevaarlijke gebieden te slepen. Daarnaast zijn er naar schatting 1,2 miljoen paarden gesneuveld in de strijd.

* In de Verenigde Staten zorgde WO I voor een emancipatiegolf. Door de mobilisatie ontstond er een acute nood aan arbeiders, waardoor er een massa zwarte Amerikanen vanuit het zuiden van de VS naar het geïndustrialiseerde noorden trok. Vrouwen bleken al net zo waardevolle werkkrachten, en ook zij gingen er maatschappelijk sterk op vooruit.

* In 1916 was het gebrek aan levensmiddelen en brandstof zo nijpend dat de Duitse regering de zomertijd invoerde. Daardoor bleef het ‘s avonds langer licht en kon er bespaard worden op elektriciteit. Het idee was ook dat mensen zo meer tijd hadden om hun eigen groenten te verbouwen.

* De meest verrassende deelnemer aan het strijdgewoel was de baviaan Jackie, die ingelijfd was door het Zuid-Afrikaanse leger. Eerst was hij een mascotte, maar daarna liep hij net als de rest wachtdiensten en verder deed hij dienst als koerier. Bij een granaataanval moest zijn rechterbeen geamputeerd worden, maar bij zijn bevordering tot korporaal was hij wel zelf van de partij.

* Nog een staaltje Duitse grondigheid: alles bij elkaar zijn er tijdens WO I niet minder dan 600 miljoen zandzakken en 10 miljoen spaden naar het Duitse front gestuurd. Daarmee kan je een muur bouwen van 2 meter breed, 3 meter hoog en 2.500 kilometer lang. Dat komt overeen met de afstand tussen Berlijn en Istanbul.

* Zoals in elke oorlog raakte de ontwikkeling van nieuwe wapens ook tijdens WO I in een stroomversnelling. De Britten kwamen als eersten met het idee van een tank op de proppen, maar pas in september 1916 waren de eerste tanks klaar voor de strijd. Er werd trouwens een onderscheid gemaakt tussen ‘mannelijke’ en ‘vrouwelijke’ tanks. Drie keer raden welke van de twee een kanon aan boord had en welke een zware mitrailleur.

* De liefde van de Amerikaan is altijd al door de maag gegaan. Uit patriottische overwegingen werden er nieuwe namen verzonnen voor onmisbare Duitsklinkende lekkernijen zoals hamburgers en frankfurters. Die werden respectievelijk omgedoopt in ‘Salisbury Steak’ en ‘Liberty Sausages’.

(Uit Eos Memo, nr.8, 2013)