De meeste violisten zullen je vertellen dat er geen enkele viool zo goed klinkt als een Stradivarius. Maar is de Stradivarius van vandaag nog wel een Stradivarius? Dat vraagt vioolexpert Tim Duerinck zich af.
Het is zover, 71 muzikanten van over de hele wereld komen naar Brussel om een gooi te doen naar de eerste plaats van de Koningin Elisabethwedstrijd. De winnaar krijgt 25.000€, deelname aan talloze concerten en de publicatie van een eigen CD. Een mooie start voor een internationale carrière. Aangezien het instrument dit jaar viool is, krijgt de winnaar daar nog iets bovenop: hij/zij krijgt de ‘Huggins’ Stradivarius viool te leen.
Ook al heb je niet echt iets met klassieke muziek, die naam komt je ongetwijfeld bekend voor. De instrumenten van deze vioolbouwer hebben de naam de allerbeste te zijn. Hun impact op de geschiedenis van de muziek is dan ook groot. Ze werden gebruikt in ontelbare optredens en opnames. Die 300 jaar intensief gebruik eisten spijtig genoeg ook hun tol. Doordat de instrumenten de hele wereld rondreizen worden ze blootgesteld aan extreme temperatuur schommelingen en ongelukken. De meeste violen werden beschadigd, sommige onherroepelijk. In wezen werden ze al zo vaak hersteld en aangepast dat je de vraag kan stellen: is het nog wel een Stradivarius?
Ongeveer de helft van de instrumenten gemaakt door Stradivarius zijn voorgoed verloren gegaan. Van andere, historisch even belangrijke vioolbouwers, zijn er nog veel minder ‘overlevende’ instrumenten. Dat doet ons dat pijn, vooral omdat de oorzaken niet worden aangepakt. Ook de winnaar van de Koningin Elisabethwedstrijd zal de wereld rondreizen met de ‘Huggins’ Stradivarius. Hoewel hij/zij zeker goed zorg zal dragen voor het instrument, is een ongelukje snel gebeurd...
Waarom bespelen we die violen dan nog? De meeste violisten zullen je vertellen dat er geen enkele viool zo goed klinkt als een Stradivarius. Meerdere wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat dit een mythe is: noch professionele violisten, noch een publiek vol experten kunnen in wetenschappelijke proeven de klank van een Stradivarius herkennen. Méér nog, violen gemaakt door hedendaagse instrumentenbouwers scoorden in blinde tests nét iets beter dan de oude Italiaanse exemplaren. Dit is geen subjectieve opinie maar een objectieve wetenschappelijke waarneming.
Fantastisch, er is dus een alternatief! We bevinden ons in een nieuwe ‘gouden eeuw’ van de vioolbouw. Is de tijd dan niet aangebroken om ons waardevol patrimonium beter te bewaren voor toekomstige generaties en Stradivarius en zijn collega’s een waardig pensioen te gunnen? De curator van het vioolmuseum in Cremona, de geboortestad van Stradivarius, verwoordde het als volgt: ‘We conserveren en herstellen de violen, maar wanneer ze een bepaalde leeftijd hebben worden ze te fragiel om nog te bespelen’. Het museum maakt daarom voor een laatste keer opnames van hoe de instrumenten klinken, om dit te bewaren voor toekomstige generaties, alvorens de instrumenten een hopelijk lang en gelukkig pensioen te bieden.
Elk nadeel heeft zijn voordeel
Laten we naar de toekomst kijken. Er waren nog nooit zoveel talentvolle vioolbouwers als nu, en daar ligt een opportuniteit. We geven een voorbeeld van hoe het anders zou kunnen: geef de winnaar van de Koningin Elisabethwedstrijd geen Stradivarius te leen voor enkele jaren, maar geef hem/haar een nieuwe gebouwde viool voor de rest van zijn/haar carrière. Organiseer een open wedstrijd voor vioolbouwers, net zoals de Koningin Elisabethwedstrijd dat reeds doet voor componisten. Laat de winnende violist, samen met een professionele jury, het beste instrument kiezen.
Draag zorg voor onze rijke geschiedenis, ook voor toekomstige generaties, door oude instrumenten beter te beschermen voor verdere schade.
De Koningin Elisabethwedstrijd is er ter promotie van de klassieke muziek. Ze ondersteunt al jonge muzikanten en componisten. Laat haar ook jonge vioolbouwers ondersteunen. Klassieke muziek kan maar bestaan dankzij de heilige Drievuldigheid componist – muzikant – instrumentenbouwer. Een hedendaagse vioolbouwer die minstens zo goed is als Stradivarius, verdient onze aandacht.
Ondertekend: Tim Duerinck (onderzoeker UGent/Hogent & luthier), Pieter Goossens (luthier), Gita Deneckere (Decaan Faculteit Letteren en Wijsbegeerte UGent), Marc Leman (Prof. Musicologie UGent), Benjamin Glorieux (musicus).
Viool gemaakt uit versnipperd geld
Om deze oproep kracht bij te zetten maakte Tim Duerinck, een symbolisch kunstwerk. The Value of a Violin is een viool gemaakt uit versnipperd geld. Het kunstwerk wil zowel kritische vragen stellen als tot de verbeelding spreken. Wat is de waarde van een viool? Staan we open voor verandering? Is het verantwoord dat we oude muziekinstrumenten blijven bespelen en ze zo blootstellen aan schade door gebruik? Maar ook: wat is er mogelijk als we jonge instrumentenbouwers de ondersteuning en kansen bieden die ze verdienen?
The Value of a Violin wordt tijdens de Koningin Elisabethwedstrijd (29 april – 25 mei) tentoongesteld in Design Museum Gent.
