Is het een vogel? Is het een vliegtuig? Nee, het is de Oculudentavis khaungraae! De kleinste vliegende dino, een net ontdekte missing link, maar ook een freak of nature.
Op het eerste gezicht leek het kleine fossiel alleen maar bijzonder omdat het in barnsteen werd aangetroffen. Dat is op zich al uitzonderlijk en bovendien ook wetenschappelijk dankbaar, omdat restanten van met name kleinere gewervelden beter bewaard blijven in deze fossiele hars van naaldbomen dan in pakweg kalksteen of schalie.
Vandaar ook dat een team onder leiding van bioloog Lars Schmitz (W.M. Keck Science Department) wel potentie zag in een onderzoek met geavanceerde technieken, zoals hoge resolutie-synchotronscans. Maar de resultaten overtroffen hun stoutste verwachtingen. De piepkleine schedel die ze in het noorden van Myanmar hadden gevonden blijkt namelijk in een dubbel opzicht baanbrekend te zijn.
De bijkolibrie van het mesozoïcum
Ten eerste is er het formaat en de daaruit af te leiden lichaamsgrootte van het dier. Schmitz: ‘Zijn anatomische kenmerken wijzen erop dat het gaat om een van de kleinste en oudste vogels die we al hebben teruggevonden.’ Hij vergelijkt het met de kleinste nog levende vogel ter wereld, de amper 5 tot 6 cm lange en slechts 1,6 tot 2,6 gram wegende bijkolibrie, maar dan in het mesozoïcum. In het tijdperk van de dinosauriërs dus, van 251 miljoen tot ongeveer 65 miljoen jaar geleden.
Ten tweede omschrijft Schmitz de Oculudentavis khaungraae, zoals het dier werd genoemd, als een missing link. Een tot nog toe ontbrekend fossiel dat nieuwe inzichten kan bieden in hoe het evolutieproces in het algemeen is verlopen bij vogels. Omdat het, in het bijzonder, een bewijs is van hoe extreme miniaturisering van lichaamsgrootte daarin al heel vroeg een rol heeft gespeeld. Schmitz: ‘De Oculudentavis khaungraae toont aan hoe weinig we weten over hoe minuscule gewervelde dieren eruit zagen in de tijd van de dinosaurussen.’
Freak of nature
In dit concrete geval alvast een stuk minder schattig dan de kolibrie. De missing link is namelijk ook een freak of nature. Of noem het Jurassic Park in een griezelig gelijkende Lego-versie. Vorm en formaat van de oogbotten wijzen namelijk op een gelijkenis met de ogen van hedendaagse hagedissen en de vorm van de schedel op de aanwezigheid van tanden. Schmitz: ‘Combineer dat met het minuscule formaat en je komt uit bij een nooit geziene combinatie van lichaamskenmerken.’
Bron: Nature
