Domme neanderthalers

Neanderthalers zijn hot. De voorbije weken regende het nieuwe theorieën over onze verre verwanten. Ze zouden zijn uitgestorven omdat ze grotere ogen hadden dan de moderne mens, of omdat ze slecht waren in de konijnenjacht. De nieuwe studies bevestigen de belabberde reputatie waarmee neanderthalers worstelen. Onwillekeurig roept hun naam beelden op van primitievelingen met knotsen en zware wenkbrauwen. Oké, zij zijn verdwenen, terwijl onze voorouders, de later uit Afrika overgekomen tak van de menselijke stamboom, het hebben gehaald. Maar is het wel correct om neanderthalers op basis van onze ‘moderniteit’ te beoordelen? Dat de verwerking van visuele impulsen meer beslag legde op hun hersencapaciteit ten koste van cognitieve en sociale vaardigheden, is slechts een hypothese, aangevoerd om hun verdwijning te verklaren. Maar de grotere ogen wijzen er ook op dat deze Afrikaanse immigranten zich efficiënt hebben aangepast aan de winterse duisternis van hun nieuwe biotoop. Hoogstwaarschijnlijk konden ze veel beter in het donker zien dan de moderne mens.

Hetzelfde met het konijnenverhaal. Op de plekken waar neanderthalers leefden, werden vooral resten van grote dieren gevonden. Later werden dat steeds vaker kleine dieren, en nu blijkt dat die overgang plaatsvond toen de neanderthalers aan het verdwijnen waren. Waren de neanderthalers ‘te dom’ om op snelle konijnen te jagen en kwamen ze daardoor om van de honger? Of had hij er, met zijn grotere spiermassa en dito energiebehoefte, simpelweg geen nood aan om op prooien te jagen die amper als aperitiefhapje dienden? De populaire media vermelden die tweede optie niet.

Helaas is ook de wetenschap niet vrij van vooringenomenheid. Sinds de ontdekking van de eerste neanderthaler is er een soort slingerbeweging aan de gang, waarbij hij ofwel gelijkwaardig aan de moderne mens wordt beschouwd, ofwel inferieur, zoals moet blijken uit zijn gebrek aan succes bij de konijnenjacht. Hoeft het nog te verbazen dat het Duitse blad Der Spiegel net deze week berichtte dat de subsidiekraan zal worden dichtgedraaid voor de oorspronkelijke vindplaats van de neanderthalers, in de Duitse staat Noordrijn-Westfalen? Het zijn toch maar neanderthalers …

Met dank aan Dieter Jehs, onderzoeker West-Europese prehistorie, UGent