Historische figuren in het nieuws: Zwarte Piet

Er viel niet naast te kijken deze week: de olijke helper van Sinterklaas zorgde tot zelfs bij de Verenigde Naties voor opschudding. Waar komt Zwarte Piet eigenlijk vandaan?

De discussie barstte los nadat een onderzoekster verbonden aan een VN-werkgroep rond mensenrechten had opgeworpen dat ze de figuur beledigend en racistisch vond, en vond dat hij beter uit het feestgebeuren geschrapt zou worden. Achteraf bleek dat de vrouw helemaal niet uit naam van de VN sprak. Maar ondertussen was er in Nederland al een heuse protestbeweging op gang gekomen. De ‘Pietitie’ die op Facebook gelanceerd werd en ijvert voor het behoud van Zwarte Piet, kende in een mum van tijd meer dan 1 miljoen ondertekenaars.

Hoe zit het Zwarte Piet-verhaal nu eigenlijk in elkaar? Om te beginnen is het Sinterklaasfeest zelf een eeuwenoud gebruik. Al in de middeleeuwen wordt de bisschop Sint-Nicolaas gevierd als beschermheilige van kinderen, maar wel op een andere manier dan nu. Het Sinterklaasfeest maakte net zoals carnaval deel uit van de feesten van de ‘omgekeerde wereld’,  waarbij de rollen even werden omgedraaid. Een kind werd op de dag van de onnozele kinderen verkozen tot kind-bisschop. Hij werd omringd met andere kinderen die verkleed waren als duivels, vaak met zwartgemaakt gezicht. Het gaat hier duidelijk niet om Afrikanen.

De Zwarte Piet zoals wij die nu kunnen, werd in het midden van de 19^de eeuw uitgevonden door een Nederlandse onderwijzer. Hij maakt er een knecht van, die een kleurig pagekostuum draagt en zwart is. In de loop van de 19^de eeuw raakt deze Zwarte Piet-figuur overal ingeburgerd.

In de loop der jaren veranderde de rol van Zwarte Piet, en werd hij van een boeman een goedlachse speelvogel, en de trouwe rechterhand van Sinterklaas. De meeste kinderen leren nu dat Zwarte Piet zwart is omdat hij door schoorstenen moet kruipen. (aa)

Bron: ‘Zwarte Piet, immaterieel erfgoed?’, artikel van LECA vzw op Faronet.be