Julie Devlieghere wint scriptieprijs 100 Jaar Groote Oorlog

Julie Devlieghere (UGent) is de winnaar van de Scriptieprijs 100 Jaar Groote Oorlog. De historica kreeg de onderscheiding en bijhorende geldprijs van 1.000 euro voor haar onderzoek naar diefstal tijdens WO I.

België kampte tijdens de Eerste Wereldoorlog met een verdubbeling van het aantal (vervolgde) diefstallen. De hogere kringen zagen daarin het bewijs dat de oorlog voor een moreel verval bij de Belgische bevolking zorgde. Die stelling weerlegt Devlieghere met haar studie: 'Dat beeld van een losgeslagen bevolking klopt niet. De oorlog leidde heus niet tot een teloorgang van het normbesef, maar je merkt wel dat de morele normen door de oorlog verschoven. Daardoor veranderde ook de kijk op diefstal.'

Stelen om te overleven

Voor haar studie dook Devlieghere maandenlang in de gerechtelijke archieven van het arrondissement Mechelen om op basis van vonnisboeken en rechtplegingsdossiers diefstallen gepleegd voor en tijdens de oorlog te vergelijken. Zo kon ze achterhalen dat er tijdens de oorlog hoofdzakelijk levensmiddelen werden gestolen, daar waar dieven voor de oorlog vooral aan de haal gingen met geld en juwelen. Devlieghere: 'Het gerecht zag ook andere daders op het appel verschijnen. Voor de oorlog was het daderprofiel vooral een ongehuwde, mannelijke dief, maar tijdens de oorlog ging het vaak om vrouwen en gehuwde vaders, die uit honger eten voor hun kroost gingen stelen. Diefstal werd zo door de bevolking als een aanvaardbare overlevingsstrategie gezien in die oorlogscrisis.'

Opvallend was wel dat slachtoffers, vaak boeren die hun velden zagen leeggeroofd, net zwaardere straffen gingen eisen in de hoop de diefstallenplaag zo in te dijken. Justitie kwam de slachtoffers daarin slechts ten dele tegemoet, aldus Devlieghere. 'Het gerecht probeerde de plaag wel een halt toe te roepen door meer diefstallen te gaan vervolgen dan voor de oorlog. Maar tegelijk volgde vaker de vrijspraak of legden de rechters, in geval van straf, de daders lagere geldboetes en kortere gevangenisstraffen op. Het lijkt dus dat het gerecht meer oog had voor verzachtende omstandigheden in oorlogstijd.'

Drie laureaten

De jury loofde de scriptie als 'een sterk gedocumenteerd onderzoek dat een genuanceerd licht werpt op de diefstallenplaag die tijdens de oorlog woedde.' Haar werk zal in juni belicht worden in Eos Memo, de geschiedenisspecial van Eos Magazine. Naast Devlieghere bekroonde de jury nog twee studenten: Eduard Clappaert (KU Leuven) sleepte 500 euro in de wacht met zijn scriptie over de vergeefse pogingen die België ondernam om na de oorlog Duitse oorlogsmisdadigers te berechten. Charlotte Vekemans (KU Leuven) zag haar onderzoek naar de Rijnbezetting door Belgische troepen na 1918 met 250 euro beloond.

Met de Scriptieprijs bekronen Scriptie vzw en het Departement internationaal Vlaanderen tijdens de honderdjarige herdenking sterke thesissen over de Eerste Wereldoorlog.