Landbouw ontstond niet uit noodzaak

Vanaf het einde van de laatste ijstijd, pakweg twaalfduizend jaar geleden, tot uiterlijk vijfduizend jaar geleden, werd op een dozijn verschillende plaatsen in de wereld begonnen met het verbouwen van gewassen en het houden van vee.

Elk van deze ‘eerste’ landbouwtradities was uniek, met kenmerkende planten en methoden. Toch moeten deze allereerste boerensamenlevingen – van de Vruchtbare Sikkel in Mesopotamië over de hooglanden van Nieuw-Guinea tot in Centraal-Amerika – ook bepaalde karakteristieken gemeenschappelijk hebben gehad. Waarom ontstond hier, en niet elders, de landbouw?

Amerikaanse wetenschappers denken het te weten. Ze ontwikkelden een model met alle mogelijke factoren die een invloed zouden kúnnen hebben op het ontstaan van een landbouwsamenleving, zoals genoeg vruchtbare grond, een stabiele leefomgeving, irrigatiemogelijkheden en voldoende ruimte om dorpen of steden in te richten.

Daarna lieten de onderzoekers hun model los op de vroegste geschiedenis van de mensheid. Zo konden ze betrekkelijk nauwkeurig en lokaal de bevolkingsdichtheid voorspellen, en dit tot 21.000 jaar terug. Als de wetenschappers inzoomden op de locaties waar in een tijdsbestek van pakweg zevenduizend jaar - onafhankelijk van elkaar – landbouwactiviteit ontstond (waar jager-verzamelaars dus transformeerden tot boeren) vonden ze twee belangrijke voorwaarden: een voldoende hoge bevolkingsdichtheid, en een vruchtbare omgeving.

Dankzij de beschikking over vruchtbare gronden en een verzekerde opbrengst, hadden de eerste boeren voldoende tijd om te experimenteren met nieuwe gewassen en landbouwmethodes. Bovendien zorgde een hoge bevolkingsdichtheid ervoor dat ideeën zich snel konden verspreiden. Het is dus een misvatting dat de landbouw zou zijn ontstaan omdat er plots een gebrek was aan voldoende voedsel.