Het land bewerken in plaats van te jagen-verzamelen om te overleven vindt zijn oorsprong bij één welbepaalde populatie in Zuidwest-Azië. De geografische noemer, voor een goed begrip, waaronder een deel van het huidige Midden-Oosten valt. Van daaruit stak de landbouw als manier van overleven door naar het Turkije en Griekenland van vandaag, en raakte van daaruit uiteindelijk verspreid over West-Europa. Tenminste, dat is waarover de diverse betrokken wetenschapstakken het tot nog toe grotendeels eens waren. Het resterende debat ging, heel kort samengevat, alleen nog over het concrete hoe.
Een internationaal onderzoeksteam heeft nu een schat aan nieuwe genetische informatie aangeboord. Die stelt meteen de hele premisse in vraag. ‘Onze bevindingen’, stelt onderzoeksleider Laurent Excoffier (universiteit van Bern), ‘wijzen niet op één groep waarmee het allemaal begon, maar op een vermenging van twee groepen jager-verzamelaars.’ Populatiegeneticus Excoffier en zijn team kwamen tot deze conclusie door de toepassing van zogenoemde deep sequencing. Deze onderzoekstechniek graaft figuurlijk dieper dan het aloude DNA-gebaseerde model. Ze peilt diverse keren na elkaar naar de DNA-opvolging, levert zo meer informatie op én de data zijn van een hogere kwaliteit, stelt Excoffier. ‘In het bijzonder over de demografische geschiedenis van een populatie. Haar divergentie, uitbreiding, vermenging… allemaal data die je met het oude model zo goed als onmogelijk kon achterhalen.’
Westwaarts
Het is het oudere model dat, in combinatie met aanvullende en verder verfijnende geografische, culturele, archeologische en klimaat-gerelateerde data, uitkwam bij de theorie van de ene grote bevolkingsgroep. Die zou zich zo’n 25.000 jaar geleden opgesplitst hebben in twee: de ene groep migreerde naar West-Europa, de andere bleef in haar Zuidwest-Aziatische bakermat. Maar uit de data die het nieuwe model opleverde leidt het team af dat de eerste landbouwers voortgekomen zijn uit een vermenging van twee groepen jager-verzamelaars: een westelijke en een oostelijke, zo’n 12.900 jaar geleden. Volgens Excoffier en zijn collega’s is het deze als het ware nieuw-samengestelde groep die dieren en planten ging domesticeren. Het waren zij die migreerden en de landbouwcultuur westwaarts verspreiden. Waardoor zij, breder bekeken, de voorvaders en moeders werden van de meeste Europeanen van vandaag.
Excoffier kijkt ook verder dan deze concrete resultaten. ‘Ons onderzoek bracht wel nieuwe historische inzichten aan, maar wat het volgens mij in wezen aantoont is dat het waard is te investeren in hoogkwalitatieve genetische researchtechnologie. Het onderzoeksmateriaal is te schaars en vooral veel te kostbaar en waardevol om het niet optimaal te analyseren. We moeten er zoveel mogelijk informatie uithalen als maar kan, om zo tot informatiebronnen te komen die gedeeld kunnen worden.’
