Neanderthalers en moderne mensen waren duizenden jaren buren

Meer dan 50.000 jaar geleden domineerden neanderthalers Europa en Azië, tot moderne mensen ze vervingen. Die machtsoverdracht verliep niet in één ruk. Beide mensensoorten leefden duizenden jaren naast elkaar.

Dat suggereert een internationaal onderzoek waaraan ook het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) meewerkte. De wetenschappers gebruikten een verbeterde dateringsmethode (accelerator mass spectrometry) om neanderthalerresten van veertig archeologische sites nauwkeuriger te bepalen. Daaruit blijkt dat neanderthalers en moderne mensen 2.600 tot 5.400 jaar in elkaars buurt hebben geleefd. Genoeg tijd dus om seks met elkaar te hebben en om culturen en gebruiken uit te wisselen.

Recente analyses van het complete genoom van neanderthalers en anatomisch moderne mensen toonden al aan dat beide populaties zich met elkaar hebben gekruist buiten Afrika. Het DNA van alle moderne mensen, behalve van de Afrikanen, bevat tot twee procent neanderthaler-DNA. Voor culturele uitwisseling werd nog geen direct archeologisch bewijs gevonden. Het valt wel op dat de late neanderthalers een plotse vooruitgang kenden in het gebruik van werktuigen en symbolisch denken. Mogelijk lieten zij zich inspireren door moderne mensen.

De herdatering geeft een nieuw tijdskader voor het verdwijnen van de neanderthalers. ‘De gesuggereerde scenario’s – weggeconcurreerd door de moderne mens of ermee geassimileerd – hebben mogelijk naast elkaar bestaan, in verschillende gradaties, afhankelijk van de plaats en de periode', zegt Patrick Semal, antropoloog en hoofd van de dienst Patrimonium van het KBIN).

Laatste neanderthaler in Spy

Uit het nieuwe onderzoek blijkt dat niet Zuid-Spaanse resten maar wel de fossielen uit de grot van Spy, in de provincie Namen, voorlopig de jongste neanderthalers vertegenwoordigen: tussen 42.500 en 40.000 jaar oud. Ze zijn dus belangrijk als wetenschappers het over de verdwijning van de neanderthalers hebben, ten voordele van de anatomisch moderne mens. ‘Tot op vandaag zijn er wel geen sporen dat er in onze streken contact was tussen de twee populaties. De oudste sporen van anatomisch moderne mensen in België zijn enkele duizenden jaren jonger dan de neanderthalerresten. Alleen nieuwe opgravingen, studies en analyses kunnen ons beter doen begrijpen hoe de neanderthaler ten onder ging in onze streken en in Europa’, aldus nog Semal.