Een gemiddelde levensverwachting van maar liefst 70 jaar. Wat was het geheim van de stedelijke Mesopotamiërs? Archeologe Emmy Van Laere (UGent): “Het wetenschappelijk niveau was hoog. Zelfs onder de hocus pocus van de priester-dokters zat vaak geneeskundige kennis verborgen.”
In dezelfde regio waar je nu de grenzen tussen Syrië, Irak en Iran terugvindt, ontstond 6000 jaar geleden het tweestromenland Mesopotamië. Deze bloeiende maatschappij staat bekend als een vroeg baken van kennis, cultuur, politiek, economie en wetenschap. Voor het eerst in de geschiedenis ontwikkelde men het schrift. Alles werd zorgvuldig bijgehouden op kleitabletten, waardoor we vandaag heel wat aspecten van deze maatschappij kunnen reconstrueren.
Zo ook de geneeskunde. Want hoe kwam het dat deze Mesopotamiërs duizenden jaren voor onze tijdrekening al een gemiddelde levensverwachting van maar liefst 70 jaar bereikten?
Een patiënt verlossen van zijn ziekte, werd vaak beschreven als een uitdrijving van allerlei demonen Emmy Van Laere
Emmy Van Laere nuanceert: “Deze levensverwachting is waarschijnlijk een optimistische schatting. De bronnen waarop we ons baseren komen in de eerste plaats van de geletterde elite uit de steden, niet van de gewone boeren op het platteland. Toch is het opvallend dat deze elite zo oud konden worden, in de westerse wereld bereikten we dit niveau pas een dikke eeuw geleden.
Er zijn verschillende verklaringen voor dit succes: zo hadden deze mensen al toegang tot meerdere soorten dokters. De asu behandelde de alledaagse kwalen zoals een bloedneus of een wonde én hij beoefende ook al een vorm van chirurgie.
De ashipu wordt beschouwd als een priester-dokter. Hij had in de eerste plaats een religieuze functie en hield zich bezig met vage klachten en mysterieuze ziekten zoals epilepsie, hoofdpijn of buikklachten.”
Demonen
“Vandaag is het vanzelfsprekend om een duidelijk verschil te maken tussen de alternatieve geneeswijzen enerzijds en de reguliere geneeskunde anderzijds. Mesopotamië daarentegen was een diepreligieuze maatschappij, waarbij hocus pocus en wetenschap door elkaar liepen.”
Op het eerste gezicht lijken al deze rituelen van de priester-dokter pure voodoo, toch had hij ook kennis van geneeskrachtige planten Emmy Van Laere
“Een patiënt verlossen van zijn ziekte, werd vaak beschreven als een uitdrijving van allerlei demonen. Maar als er op een kleitablet werd geschreven dat je een zalfje ‘onder de sterren’ moest plaatsen, betekende dit waarschijnlijk gewoon dat het mengsel een nacht nodig had om voldoende te binden. Niet dat de goden hun krachten in het mengsel inbrachten. Vandaag is dit soort magische omschrijvingen een bron van verwarring, waardoor we consequent de wetenschappelijke kennis onderschatten.”
Geneeskundige planten
“Door de reconstructie van de persoonlijke verhalen weten we nu dat beide soorten dokters op de hoogte waren van geneeskunde en het menselijk lichaam. De priester-dokter stond alleen een trapje hoger op de ladder: hij had naast geneeskundige kennis ook kennis van religie en magie. Hij hield zich voornamelijk bezig met het uitdrijven van demonen en ritueel zuiveren van huizen en tempels. Op het eerste gezicht lijken al deze rituelen van de priester-dokter pure voodoo, toch kende hij de effecten van geneeskrachtige planten en hij gebruikte die ook tijdens de rituelen.”
Archeologische vondsten
Dat de Mesopotamiërs wel degelijk geneeskundige kennis hadden, blijkt onder meer uit deze archeologische vondsten…
Niersteenbehandeling
Emmy Van Laere: “Dit is een bronzen tube. Uit teksten blijkt, dat als een man last had van nierstenen, er een tube in de plasbuis werd ingebracht. Deze pijnlijke behandeling moest de patiënt verlossen van zijn vervelend ongemak."
Waterhoofd
“Aan deze schedel was te zien dat de patiënt leed aan een waterhoofd, waardoor de druk op de hersenen te groot werd. De artsen moesten ingrijpen om de druk te verlichten en het leven van de patiënt te redden. Met een scalpel maakten ze dus opzettelijk een insnijding, een ingreep die wijst op een wetenschappelijke basis en kennis van het menselijk lichaam.”
Amulet
Niet alles was gebaseerd op geneeskunde. “Deze vondst duidt op het gebruik van magie: vrouwen droegen deze ketting wanneer ze zwanger waren, om zich te beschermen tegen miskramen. De amulet hield de vrouwelijke demon Lamashtu op een veilige afstand.”
Promotor: Prof. Dr. Katrien De Graef
Doe mee aan de Vlaamse Scriptieprijs
Studeer je dit academiejaar af? Werkte je net een sterke bachelor-of masterproef af? Laat dan het resultaat van je harde werk niet in een stoffig archief wegkwijnen, maar treed ermee naar buiten! Doe mee aan de Vlaamse Scriptieprijs en maak kans op geldprijzen tot 2.500 euro én heel wat persaandacht voor je werk.
Bij inschrijving maak je automatisch kans op de vier deelprijzen, waaronder de EOS-prijs voor exact-wetenschappelijke scripties en de Agoriaprijs voor technologie en innovatie.
