Plat, rond en met beleg- dat kan alleen maar een pizza zijn! Of niet? De tweeduizend jaar oude vondst uit Pompeï toont zeker iets anders.
Tijdens recente opgravingen in Pompeï ontdekten archeologen een beschilderde huismuur met daarop een stilleven - met iets dat verbazingwekkend veel lijkt op een pizza. ‘Is dit de eerste pizza van de mensheid?’ kopte Der Spiegel, en Tagesschau schreef: ‘Fresco zou voorloper van pizza kunnen tonen.’ (Ook in De Morgen, HLN en Vice verschenen stukken over de pizza van Pompeï, red.)
Maar de afbeelding, die in het jaar 79 bedolven werd onder as en puin van de Vesuvius, heeft niets gemeen met het Italiaanse traditiegerecht. Er staan bijvoorbeeld geen kaas of tomaten op - die laatste kwamen trouwens pas in de vroegmoderne periode vanuit Midden- en Zuid-Amerika naar Europa. Volgens de opgravers van het Archeologisch Park van Pompeï toont de afbeelding een combinatie van fruit, wijn en brood, die mogelijk aansluit bij Romeinse ideeën en thema's uit de antieke literatuur.
De muurschildering, die ooit het atrium van een Pompeiaans huis sierde, toont een metalen drinkschaal op een zilveren dienblad. Daarop ligt ook fruit - een tak gele aardbeien - en een plat brood - de vermeende pizza - met vruchten zoals dadels en een granaatappel erop. De opgravers melden dat dergelijke afbeeldingen geïnspireerd kunnen zijn op Griekse gastgeschenken en dus teruggaan op ideeën uit de Hellenistische tijd (late 4e tot de 1e eeuw voor Christus).
Schotel
Maar waarom een plat brood met een fruittopping? Mogelijk diende het platte brood als ‘schotel’ voor voedsel. Zoiets beschrijft in ieder geval de Romeinse schrijver Vergilius in zijn Aeneis. Dat epos vertelt hoe de held Aeneas na de val van Troje naar het Italiaanse schiereiland kwam en zo de stamvader van de Romeinen werd. De afbeelding zou dus kunnen verwijzen naar een gerecht dat belangrijk was in de mythes rond de stichting van Rome.
De afbeelding was waarschijnlijk ook bedoeld om een contrast te creëren, zei Gabriel Zuchtriegel, de directeur van het Archeologisch Park van Pompeï, in een persbericht. Een bescheiden maaltijd, die volgens de Romeinse opvatting een landelijk-rustieke en tegelijkertijd heilige sfeer creëerde, vormde een contrast met het luxueuze servies, de fijn geschilderde afbeelding en de literaire traditie.
‘Hoe kun je in deze context niet aan pizza denken? Die ontstond ook als 'arm' gerecht in Zuid-Italië en wordt nu zelfs in sterrenrestaurants over de hele wereld geserveerd,’ vervolgde de archeoloog. Die hint van Zuchtriegel zorgde er waarschijnlijk voor dat media plots een voorloper van pizza in de afbeelding herkenden.
Het nieuw ontdekte stilleven is in ieder geval niet uniek. Er zijn ongeveer driehonderd van dit soort afbeeldingen bekend uit de antieke steden onder de Vesuvius: Pompeï, Herculaneum, Stabiae en Oplontis. Daar vinden al sinds de achttiende eeuw archeologische opgravingen plaats.
