Prehistorische rivieren onder Zeebrugge en Oostende

Onderzoekers van de UGent hebben vorige week de zeebodem van de Noordzee afgespeurd op zoek naar prehistorische landschappen. Met behulp van geluidsgolven brengen ze de aardlagen onder de Noordzee in kaart. Probleem is dat in de zone dicht bij de kust gas in de grond zit, waarschijnlijk afkomstig van organische resten in oude veenlagen. Die gasbellen verstoren het akoestische beeld van de bodem. Om die verstoring te omzeilen, probeerden de onderzoekers nieuwe meetmethodes uit. Donderdag deden zo uitzonderlijk twee schepen tegelijkertijd peilingen in de regio. De meetresultaten zullen de komende maanden geanalyseerd worden.

De metingen kaderen in een langlopend onderzoeksproject dat de naam Search kreeg (zie www.sea-arch.be), en dat het nog weinig gekende mariene erfgoed voor onze kust wil beschermen. De laatste vijfduizend jaar is onze kustzone – die in de periode maar zo’n vijf à tien kilometer opschoof, wat geologisch gezien relatief weinig is - doorlopend bewoond geweest, wat uiteraard sporen nalaat in de bodem. Nog interessanter zijn de archeologische resten van veel langer geleden, toen de Noordzee grotendeels droog lag. De bewoning concentreerde zich honderdduizenden jaren geleden langs de oevers van zoetwaterrivieren waarvan de beddingen vaak nog terug te vinden zijn onder de zeebodem. Zo bracht het Search-team eerder al zo’n oude rivier onder Oostende gedetailleerd in kaart, en begin april lag de focus van het onderzoek op een oude riviervallei onder Zeebrugge gevonden. In die regio’s kan dus zeker interessant archeologisch materiaal gevonden worden.

In onze buurlanden Groot-Brittannië, Duitsland en Nederland – waar in tegenstelling tot in ons land al eerder wetgeving rond marien erfgoed in het leven werd geroepen - werden al veel vondsten gedaan in zee. Meestal gaat het om botmateriaal van zoogdieren en stenen artefacten, maar af en toe worden ook menselijke resten gevonden. De meeste vondsten waren tot nu toe toevalstreffers, zegt marien geofysicus Tine Missiaen. Het ging vooral om resten die in de netten van vissers terechtkomen, of die bij baggerwerken naar boven komen.

Nu ook in België sinds midden vorig jaar een wet rond de bescherming van cultureel erfgoed onder water van kracht is, kan er werk worden gemaakt van grondig onderzoek. Het Search-team wil in 2016 naar buiten komen met aanbevelingen naar de op zee werkzame industrie om het archeologisch erfgoed en de begraven paleolandschappen op een efficiënte manier te kunnen inschatten, zodat er zo min mogelijk schade optreedt. En tegelijk willen de onderzoekers ook werken aan sensibilisering. Als op zee werkzame bedrijven meekrijgen hoe belangrijk dat prehistorische erfgoed onder water is, zullen ze zelf meer geneigd zijn vondsten in hun communicatie mee te nemen en het zo mee helpen te beschermen, aldus nog Tine Missiaen.