Ondanks dat het eeuwenlang deel uitmaakte van het Romeinse Rijk, lijkt de Balkan geen populaire bestemming te zijn geweest voor kolonisten uit het Italische moederland. Dat suggereert DNA-onderzoek op resten van ruim honderd mensen die er in de Romeinse keizertijd leefden.
Credit beeld: Carles Lalueza-Foz
Het waren er geen honderdeneen. Maar onder de Romeinse keizers, zowel de heersers van Rome als van het latere Byzantium, waren er wel vele afkomstig uit Dalmatia (ruwweg het huidige Kroatië en Bosnië) en de ruimere regio daarrond, Illyricum. Het laatste gebied valt ongeveer samen met het voormalige Joegoslavië, een regio die kan worden gezien als het hart van de Balkan.
De zogenoemde Illyrische keizers kwamen aan de macht halfweg de 3de eeuw, toen het Romeinse rijk zich in een diepe crisis bevond. Anders dan hun voorgangers kwamen ze meestal niet uit rijke patriciërsfamilies uit Rome, maar hadden ze – soms als eenvoudige soldaten – carrière gemaakt in het leger. Waarna ze door hun legioenen tot keizer op het schild werden gehesen.
De bekendste van de Illyrische keizers was Diocletianus, die bij Salona (het huidige Split) werd geboren en daar later een paleis liet bouwen. Voor hij keizer werd zou hij legeraanvoerder zijn geweest aan de benedenloop van de Donau, de hoofdrivier van de Balkan en een van de belangrijkste grenzen van het Romeinse rijk.
Viminacium
Dat de Balkan hofleverancier was voor het hoogste ambt in het Romeinse rijk vanaf de 3de eeuw, betekende echter niet dat de regio ook een aantrekkingspool werd voor Romeinen uit het Italische moederland. Dat is immers een van de conclusies van nieuw DNA-onderzoek op resten van 136 mensen die er leefden tijdens het eerste millennium. Het gaat om botresten opgegraven in twintig verschillende oude nederzettingen, waaronder Viminacium, dat vandaag in Servië ligt maar dat tijdens de Romeinse overheersing de hoofdplaats was van de provincie Moesia superior. Het genetisch materiaal dat eruit kon worden geïsoleerd bleek verbazend weinig kenmerken te vertonen van DNA dat typisch is voor het Italisch Schiereiland in de Romeinse tijd. Ondanks dat de Balkan eeuwenlang deel uitmaakte van het Romeinse rijk en het gebied helemaal geromaniseerd was, lijken de Romeinen zelf er zich dus nauwelijks te hebben gesetteld. En daarin verschilde de regio van andere gebieden waar wel veel Italische kolonisten naartoe trokken, zoals het zuiden van Gallia (nu Frankrijk), Hispania (Spanje) en Africa (onder meer Tunesië). Het onderzoek verscheen deze week in het vakblad Cell.
De genetici die het onderzoek uitvoerden vonden wel tekenen van migratie vanuit Klein-Azië, vooral tijdens de 1ste en de 2de eeuw, zeg maar de vroege keizertijd en een bloeiperiode voor het Romeinse rijk. Dat is dan weer geen verrassing, want eeuwenlang lag het zwaartepunt van het rijk in het oosten van het Middellands Zeegebied.
Sommige Romeinse Balkaninwoners hadden verre roots, soms tot diep in Afrika. Een zestienjarige jongen die werd begraven in Viminacium bleek een Oost-Afrikaanse afstamming te hebben. Bijkomend onderzoek op zijn tanden, waarvan de samenstelling wees op een dieet van vooral vis en zeevruchten, doet vermoeden hij aan een Afrikaanse kust was opgegroeid en daarna pas naar de Balkan was gekomen. Hij kan een jonge slaaf zijn geweest, maar evengoed een jonge soldaat. Helaas had hij heel wat minder geluk dan de Illyrische keizers.
