De toekomst voorspellen met behulp van een boek? Het kan en het is helemaal niet nieuw: ook de oude Grieken waren er verzot op.
Stel je even het volgende voor: een gezellige avond onder vrienden, de nodige hapjes en wellicht ook – maar niet noodzakelijk – alcoholische drankjes, en een niet al te serieus gespreksonderwerp om de avond mee te vullen. Ben je benieuwd naar wat je toekomst je te bieden heeft? Breng dan vooral je favoriete boek mee. Stel een vraag, open het boek op een willekeurige pagina en lees wat de eerste regel op deze bladzijde als antwoord geeft. Gegarandeerd stof tot vermakelijke discussies!
Denk je net een nieuwe trend ontdekt te hebben? Dan moeten we je teleurstellen: ook de oude Grieken deden tijdens hun drinkgelagen al aan boekenwaarzeggerij. Geschiedkundige Charlotte Cools (KU Leuven) schreef haar masterproef over dit fenomeen.
Homerus was voor de oude Grieken een goddelijke figuur. Niet vreemd dus dat ze net zijn werken raadpleegden om de toekomst te voorspellen
Als orakelboek gebruikten de oude Grieken onder meer de Sortes Homericae, vertaald als ‘De Lotsbeschikkingen van Homerus’. Homerus is de auteur van de Ilias en de Odyssee, de oude Grieken beschouwden hem als een goddelijke figuur. Zijn werken waren daarom geschikt als orakelboek.
Driemaal dobbelen
Maar de toekomst voorspellen met de Sortes Homericae was ingewikkelder dan zomaar willekeurig het boek openslaan: eerst moesten de oude Grieken opzoeken of ze het orakelboek op dat moment van de dag wel móchten raadplegen. Zo ja, dan stelden ze hun vraag, waarop ze driemaal met een dobbelsteen gooiden. De combinatie van de drie geworpen cijfers zochten ze op in een lijst van 216 verzen uit de Ilias of de Odyssee.
Op dat moment begon het moeilijkere werk: het antwoord interpreteren. Zoals bij de meeste orakels, stond ook de Sortes Homericae niet bepaald bekend om zijn pasklare antwoorden. Het is niet duidelijk of er vaste regels waren om het werk te interpreteren, maar waarschijnlijk waren de oude Grieken voldoende op de hoogte van de Ilias en de Odyssee om naar de oorspronkelijke context te kunnen kijken.
Dubbelzinnig
De Sortes Homericae kon je dus niet begrijpen zonder een goede kennis van de homerische werken, en dan vooral van de belangrijkste personages uit de Ilias en de Odyssee. Vaak kwam de onderliggende betekenis van de antwoordverzen overeen met het karakter dat aan de personages werd toegeschreven.
Was een voorspelling niet helemaal naar de zin van de vraagsteller, dan dobbelde men gewoon nog een keer Charlotte Cools
De antwoorden van Odysseus waren net zo dubbelzinnig als de listige held, Achilles uitte vooral dreigende voorspellingen, terwijl een voorspelling met de oppergod Zeus je eraan moest herinneren dat je je lot niet zomaar kan ontlopen.
Ook keerden bepaalde thema’s in de Sortes Homericae regelmatig terug. Zo is het opvallend hoe vaak antwoordverzen alludeerden op de nakende dood van Achilles – uiteraard een negatieve voorspelling – of de spoedige thuiskomst van Odysseus – wat dan weer een positieve bijklank had.
En was een antwoord echt onduidelijk of niet helemaal naar de zin van de vraagsteller, dan dobbelden de oude Grieken gewoon nog een keer. Want boekenwaarzeggerij was eerder een ontspannend tijdverdrijf, dan een geloofwaardige toekomstvoorspelling.
Charlotte Cools voorspelde ook haar eigen toekomst met Homerus. Benieuwd of ze de liefde zal vinden? Ontdek het hier.
Promotor: prof. dr. Katelijn Vandorpe
Doe mee aan de Vlaamse Scriptieprijs
Studeer je dit academiejaar af? Werk je binnenkort je bachelor-of masterproef af? Laat dan het resultaat van je harde werk niet in een stoffig archief wegkwijnen, maar treed ermee naar buiten! Doe mee aan de Vlaamse Scriptieprijs en maak kans op geldprijzen tot 2.500 euro én heel wat persaandacht voor je werk.
Bij inschrijving maak je automatisch kans op de vier deelprijzen, waaronder de EOS-prijs voor exact-wetenschappelijke scripties en de Agoriaprijs voor technologie en innovatie.
