Witte vlekken op 'De Schreeuw' geen vogelpoep

De geheimzinnige witte vlekjes op ‘De Schreeuw’ van Munch blijken dan toch geen vogelpoep te zijn. De ware dader is kaarsvet. Dat bleek nu uit internationaal onderzoek.

‘Veel Noren zijn ervan overtuigd dat de witte vlekken op Edvard Munchs beroemde schilderij uitwerpselen van een duif of een meeuw zijn. Munch schilderde graag buiten en stelde zijn werk bloot aan de krachten van de natuur’, zegt professor Geert Van der Snickt (UA).

Edvard Munch met schilderijen buiten in Ekely (bij Oslo). (Foto: Universiteit Antwerpen)

Niet iedereen neemt vrede met die verklaring. Onder de microscoop lijken de witte vlekken helemaal niet op vogeluitwerpselen. Bovendien zou vogelpoep het schilderij beschadigd hebben, en dat is niet het geval. Op sommige plekken schilfert de witte substantie af, zonder sporen na te laten.

Onvoorzichtig
Een onderzoekersteam van de Universiteit van Antwerpen bestudeerde het schilderij samen met Noorse en Duitse collega’s. Ze gebruikten hiervoor dezelfde scanner die eerder al mysteries van Rubens, Van Gogh, Van Eyck en andere schilders ontrafelde. Eerst dachten Van der Snickt en de andere wetenschappers dat de vlekjes afkomstig waren van witte verf of kalk. Dat bleek niet zo te zijn; ze vonden geen wit pigment of calcium terug.

MA-XRF-beelden, die tonen hoe een specifiek chemisch element over de geverfde oppervlakte is verdeeld. (Foto: Universiteit Antwerpen)

De wetenschappers besloten het over een andere boeg te gooien en namen een staaltje van een van de vlekken. Röntgenstraling onthulde de ware schuldige: kaarsvet. Vroeger gebruikten schilders wel eens kaarsvet of was om afschilferende verf te fixeren of een nieuw doek vast te maken. In dit geval gaat het waarschijnlijk om een onvoorzichtigheid: een kaars in Munchs atelier die was op het schilderij lekte. 

Vogelpoep verzamelen
Om zeker te zijn dat het niet ging om voegelpoep, zocht Van der Snickt naar een staaltje als referentiemateriaal. ‘Mijn laatste dag in Oslo bracht ik door met het zoeken naar vogeluitwerpselen. Na een tijdje vond ik een perfect exemplaar aan de voet van het operagebouw. Beetje gênant om dat van de grond te schrapen, zo vlak naast een groep toeristen.’ 

Maar het bevestigde wel de voorlopige conclusies. Bij het staaltje vogelpoep bogen de röntgenstralen op een andere manier om dan bij het staaltje van de vlek. De Noorse vogels worden dus alsnog onschuldig bevonden. (mvdh)

 Prof. Tine Frøysaker, Dr. Geert Van der Snickt, Thierry Ford (Foto: Universiteit Antwerpen)