Het zit al in je smartphone, in je horloge, en misschien zelfs in je thermostaat. Artificiële intelligentie (AI) sluipt ons leven binnen, zonder dat we het goed en wel beseffen.
Elke dag, elke minuut, elke seconde geven we met z’n allen gigantisch veel data prijs. Dat kan grote voordelen hebben. Maar het roept ook vragen op.
In de gezondheidszorg biedt AI bijvoorbeeld hoop. Het kan artsen helpen sneller ziektes op te sporen of behandelingen persoonlijker te maken. Sommige psychologen gebruiken zelfs algoritmes om signalen van depressie te herkennen, zodat er op tijd hulp komt. Therapeutische chatbots bieden 24/7, en vaak gratis, een luisterend oor. En in het onderwijs maakt AI gepersonaliseerd leren en realtime feedback een stuk makkelijker.
Dat alles steunt op een enorme hoeveelheid persoonlijke gegevens, die AI voeden. Maar: wie beheert die data? Wie controleert de algoritmen? Hoe voorkomen we dat persoonlijke gezondheidsgegevens verworden tot handelswaar? Wat als je hartslagdata ineens opduiken bij je zorgverzekeraar of als je baas weet hoe vaak je psychologische hulp inroept?
Bias is een ander cruciaal vraagstuk. AI-systemen leren uit bestaande datasets, en die zijn niet neutraal. Een algoritme om huidkanker te herkennen dat voornamelijk gevoed is met data van witte mensen, zal de tumor van een zwarte vrouw wellicht missen. Ook historische vooroordelen – over gender, afkomst of thuistaal – kunnen zomaar in de resultaten sluipen. Het gevolg? Verkeerde diagnoses, minder kansen in het onderwijs of discriminatie bij sollicitaties. En zo kan technologie ongelijkheden zelfs versterken.
Globale regelgeving om mistoestanden te voorkomen, is hard nodig, maar hinkt altijd achterop. AI biedt ongelooflijk veel kansen, maar we moeten onthouden dat het niks begrijpt. Of zoals AI-hoogleraar Pim Haselager het in de Psyche&Brein Special verwoordt: ‘AI voelt evenveel als jouw ijskast’. Geen enkele machine kan menselijke empathie, nuance en wijsheid vervangen, hoe slim het algoritme ook is. Wij hebben de verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat het onze bondgenoot wordt, niet onze vervanger, laat staan onze vijand.
In de Psyche&Brein Special - Gezonder met Hightech verkennen we de beloftes en de valkuilen van AI en andere technologie voor ons eigen leven. En stellen we ook de lastige vragen. Want hoe slim een machine ook is, het denken moeten we zelf blijven doen.
PS: Voor dit editoriaal experimenteerden we met ChatGPT en Claude. Had je gemerkt dat we deze tekst niet helemaal zelf schreven? Ja, we vielen zelf ook achterover van het resultaat …
