Is alzheimer besmettelijk?

Een studie in het vakblad Nature suggereert dat eiwitten die betrokken zijn bij het ontstaan van de ziekte van Alzheimer zich kunnen verpreiden tijdens medische ingrepen.

Neurodegeneratieve aandoeningen, zoals de gekkekoeienziekte bij koeien of de ziekte van Creutzfeldt-Jakob bij mensen, worden zowel bij mens als dier veroorzaakt door prionen, abnormale vormen van eiwitten die ontstaan uit eiwitten die onder andere in de hersenen voorkomen.

Bij contact met de normale versie van het eiwit zetten prionen dit normale eiwit aan om over te gaan tot abnormale vouwing. Zo ontstaat een kettingreactie in de cel waarbij uiteindelijk alle moleculen van dat eiwit in de abnormale, niet-functionele configuratie verkeren. Hierdoor gaan aangetaste zenuwcellen uiteindelijk dood, wat kan leiden tot neurodegeneratieve aandoeningen.

Besmet na hormooninjectie

De voorbije jaren ontdekten wetenschappers dat een gelijkaardige abnormale vouwing van eiwitten aan de basis ligt van alzheimer en parkinson. Een studie die deze week in Nature verschijnt, suggereert nu dat schadelijke prionen van mens tot mens doorgegeven kunnen worden.

Onderzoekers van de University College London bouwden verder op een ouder onderzoek. Tussen 1958 en 1985 kregen mensen met een abnormaal klein gestalte injecties met daarin groeihormoon dat was onttrokken uit de hypofyse van kadavers. De hypofyse is een klier onder de hersenen die hormonen produceert. Sommige van de injecties waren besmet met prionen die de ziekte van Creutzfeldt-Jakob veroorzaakt. Toen dat bekend raakte, werden alle behandelingen meteen stopgezet, maar ondertussen hadden al 30.000 mensen een groeihormooninjectie gekregen.

In 2012 konden wetenschappers 450 Creutzfeldt-Jakob-patiënten identificeren die hun ziekte hadden gekregen door de injectie. De wetenschappers van deze nieuwe studie bestudeerden nu de hersenen van acht van die Creutzfeldt-Jakob-patiënten die stierven tussen hun 36ste en 51ste levensjaar. De onderzoekers vonden in de hersenen van zes patiënten een opeenhoping van amyloïde plaques, een van de kenmerken van de ziekte van Alzheimer – opmerkelijk voor zo’n jonge patiënten.

Geen bewijs

De onderzoekers vermoeden dat er een verband is tussen de hormoonbehandeling en de opeenhoping van amyloïde plaques. Mogelijk hebben niet alleen prionen die de ziekte van Creutzfeldt-Jakob veroorzaken, maar ook prionen verantwoordelijk voor alzheimer de patiënten via de injectie besmet.

Maar dat kunnen de onderzoekers met deze studie eigenlijk niet bewijzen. Een andere mogelijke verklaring is dat Creutzfeldt-Jacob veranderingen in de hersenen in gang zet waardoor ook alzheimereiwitten ontstaan. Eerdere studies waarbij gekeken werd naar risico’s na transfusies vonden geen aanwijzing dat de kans op alzheimerdementie toeneemt.

Ook het vermelden waard: twee van de onderzoekers van deze studie zijn aandeelhouder van D-Gen, een bedrijf dat producten commercialiseert om chirurgisch materiaal te decontamineren. Belangenvermenging is dus niet uit te sluiten.  Het woord ‘ besmettelijk’, dat door heel wat kranten gebruikt werd, komt niet in de studie voor. De ziekte van Alzheimer is namelijk niet besmettelijk: je kan ze niet krijgen van contact met een alzheimerpatiënt.

Meer kritische opmerkingen bij deze studie in een analyse van de website Gezondheid en Wetenschap.