Tatoeages zijn in, maar niet zonder gevaar. Je kan een infectie of allergische reactie krijgen en de inkt kan kankerverwekkende stoffen bevatten.
De tijd is voorbij dat tatoeages alleen voor zeebonken, gangsters en militairen waren. Sporters, zangers en acteurs pakken er graag mee uit en jongeren apen hen na. Bijna de helft van de twintigers heeft er minstens een. ‘Een op vijf krijgt spijt’, vertelt Christa De Cuyper, dermatoloog en tatoeage-expert van de Hoge Gezondheidsraad. ‘Soms komt die spijt onmiddellijk omdat het resultaat niet is wat je ervan hoopte of omdat de tattoo medische problemen veroorzaakt. Soms pas na jaren, als je niet meer achter de getatoeëerde boodschap staat of ermee in de problemen komt als je in een andere sociale of familiale context terechtkomt. En een tattoo even snel weg laseren is niet eenvoudig.’
Een tattoo laten zetten door een amateur, in een exotisch land of op een evenement is vragen om moeilijkheden
Ongeveer twee op drie krijgen na de ingreep wat last van irritatie, jeuk, korstvorming en bloedverlies. Deze ongemakken horen bij het genezingsproces van de wonde. De meeste klachten zijn onschuldig en verminderen spontaan, zeker als je de instructies van de nazorg nauwkeurig opvolgt en bijvoorbeeld goed je handen wast bij de verzorging en een tijdje niet gaat zwemmen.
Infecties
Bij 1 tot 5 procent duiken grote medische problemen op. Tijdens het tatoeëren wordt de opperhuid doorboord waardoor micro-organismen de huid kunnen binnendringen en een ontsteking veroorzaken. Gaat het om een oppervlakkige infectie met huidbacteriën zoals stafylokokken of streptokokken, dan kan je dat meestal met lokale middelen oplossen. Als dat uit de hand loopt, kan je wondroos krijgen, een acute ontsteking van de lederhuid en het onderhuidse weefsel. Antibiotica kunnen ernstige complicaties voorkomen.
Ben je besmet met MRSA (Methicilline resistente Staphylococcus aureus), een stafylokok die steeds vaker voorkomt, kan je geen gewone antibiotica gebruiken. Je riskeert op de plaats van de wonde roodheid, zwelling, ettering, pijn en ook koorts en opgezwollen lymfeklieren. Soms zelfs een levensbedreigende bloedvergiftiging.
Ook virussen, zoals hiv en hepatitis B of C, kunnen zich verspreiden als de tatoeëerder geen steriele naalden gebruikt. In Nederland mag je om die reden zes en in België vier maanden geen bloed geven nadat je een tattoo liet zetten.
Amateurs
Hoe beter de hygiënische omstandigheden, hoe lager het risico op infecties. Een vakman in een geregistreerde zaak wast geregeld zijn handen en draagt handschoenen, soms zelfs een mondmasker. Hij werkt alleen met steriele materialen, zoals wegwerpnaalden en gesteriliseerd water, ontsmet de wonde geregeld en laat zich preventief inenten tegen hepatitis B. Een tattoo laten zetten door een amateur, in een exotisch land of op een evenement is vragen om moeilijkheden.
Zelfs permanente make-up laten aanbrengen in een schoonheidssalon, is volgens De Cuyper niet zonder risico. ‘De controle op de hygiënemaatregelen in tattoo-shops is in België veel strenger dan die van de schoonheidsspecialisten. Wij ijveren dat de infrastructuur bij beide aan dezelfde normen voldoet en dat de zaakvoerders dezelfde opleiding volgen. Ernstige schoonheidsspecialistes doen dat ongetwijfeld, maar helaas is niet iedereen even professioneel.’
In Nederland valt permanente make-up wel onder dezelfde vergunningsplicht en inspectielast als tattoo-shops. ‘Er is nog geen officiële training voor hygiëne en veiligheid, maar de inspectie van de studio’s is ruimer’, vertelt Thijs Veenstra van het Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid (LCHV) en van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). ‘Op veiligtatoeerenenpiercen.nl kan je nagaan of een studio een vergunning heeft.’
Ook een henna-tattoo kan een allergische reacties veroorzaken, ook al is dat geen echte tattoo
Dubieuze praktijken, zoals jongeren die op het net een elektrische pen en een beetje inkt kopen en elkaar tatoeëren omdat het goedkoper is, zijn af te raden. Het resultaat laat ongetwijfeld te wensen over en je riskeert zware medische problemen.
Allergieën
Een allergische reactie op de latex in de handschoenen van de tatoeëerder of op de rubberen onderdelen van de toestellen komt zelden voor, maar is wel levensbedreigend. In sommige gevallen kan ze leiden tot een belangrijke bloeddrukdaling en anafylactische shock. ‘Als je ooit een allergische reactie doorgemaakt hebt bij de tandarts of bij een operatie, dan laat je dit best vooraf onderzoeken’, vertelt De Cuyper.
Een andere allergie is contacteczeem. Jeuk, roodheid, zwelling en ettering van de wonde kunnen te wijten zijn aan een allergische reactie op een ontsmettingsmiddel of een zalf voor de nazorg, maar ook op de kleurstoffen, oplosmiddelen of additieven in de inkt. ‘Mogelijk gaat het om een reactie op stoffen die pas in de huid worden gevormd als de inkt wordt afgebroken. Dat gebeurt bijvoorbeeld als de tatoeage wordt blootgesteld aan de zon en verklaart waarom allergische reacties soms pas jaren later opduiken’, vertelt De Cuyper.
Een preventieve test heeft weinig zin. ‘Ben je allergisch voor een van de bestanddelen van de inkt, dan kan je dat misschien opsporen. Reageer je allergisch op de afbraakproducten daarvan, dan reageert de test niet. Ze worden pas later in de huid gevormd en zaten dus niet in het inktpotje. Vooral rode inkten veroorzaken allergische reacties.’ Ook een henna-tattoo kan een allergische reacties veroorzaken, ook al is dat geen echte tattoo. Vooral black henna bevat vaak parafenyleendiamine (PPD), een haarkleurstof die allergieën en ernstige huidreacties met blaarvorming kan veroorzaken.
Kanker
Tatoeage-inkt is niet gemaakt om in de huid te injecteren. Het zijn kleurstoffen voor industrieel gebruik. Zwarte inkt is vooral bestemd voor de rubberindustrie. Gekleurde inkt is meestal bedoeld voor de bereiding van industriële verven. Producenten maken geen inkt voor tatoeages omdat de markt te klein en bijgevolg weinig rendabel is.
Bij de inkt zitten vaak bewaar- en oplosmiddelen om de stabiliteit en de kwaliteit te verbeteren. Veel van deze additieven bevatten kankerverwekkende stoffen, zeker als ze bepaalde concentraties overschrijden. Ruim 10 procent van de inkt bevat onzuiverheden, bijvoorbeeld de sterk kankerverwekkende polycyclische aromatische koolwaterstoffen en aromatische amines. Onderzoekers konden niet aantonen dat tatoeages kanker veroorzaken. Dat komt vooral omdat een kanker meestal veel later opduikt en meerdere oorzaken kan hebben.
Niet alle inkt blijft op de plaats van de tattoo zitten. Tijdens het genezingsproces wordt een deel van de pigmentpartikels ingekapseld in de bindweefselcellen. De rest verlaat het lichaam via de wonde in de opperhuid of komt via de lymfebanen in de drainerende lymfeklieren terecht. ‘Waarnaar de kleurstof dan gaat, is niet duidelijk’, vertelt De Cuyper. ‘Uit onderzoek bij vrouwen die zich tijdens hun zwangerschap lieten tatoeëren, bleek dat er in hun placenta sporen van inkt zaten.’
Risico beperken
Europa geeft advies over de voorwaarden en beperkingen waaraan inkt moet voldoen. Het stelde een negatieve lijst op van verboden stoffen en een overzicht van veiligheidsnormen. Niet iedereen volgt de regels even nauwgezet en er is een gebrek aan controle. Jongeren kiezen vaak voor grote tattoos met veel inkt en veel kleuren. Hoe meer kleurstof in je lichaam, hoe groter het risico dat de hoeveelheid toxische stoffen boven de norm zit.
Er zelf op toezien dat er geen onveilige inkt in je lichaam komt, is zeer moeilijk omdat er geen positieve lijst bestaat van veilige producten
Er zelf op toezien dat er geen onveilige inkt in je lichaam komt, is zeer moeilijk omdat er geen positieve lijst bestaat van veilige producten. Je kan wel eisen dat er op het toestemmingsformulier dat je in erkende tattooshops moet ondertekenen, vermeld staat welke producten er bij jou zijn gebruikt. Europese inkt is doorgaans veiliger dan producten uit de Verenigde Staten en China. Inkt die je op het net kan bestellen, zijn vaak dubieuze producten waarvan de samenstelling niet eens overeenkomt met wat op het etiket staat.
Verstoorde apparaten
Patiënten waarvan een of meer hartkleppen minder goed werken, lopen een hoger risico dat een infectie zich op zo’n klep zet. Bij elke medische ingreep moeten ze preventief antibiotica slikken, ook als ze een tatoeage zetten. Bij inflammatoire huidziektes, zoals atopisch eczeem en psoriasis, is het risico groot dat de ziekte rond de tatoeage oplaait omdat ontstekingen vaak opduiken op plaatsen waar de huid beschadigd is. Herpesvirussen zijn vaak sluimerend aanwezig in geïnfecteerde patiënten en kunnen bij permanente make-up aan de lippen plots actief worden en een koortslip veroorzaken. Je laten tatoeëren in de buurt van wratjes verhoogt het risico dat de knobbeltjes zich verspreiden naar de tatoeage. Als je bloedverdunners slikt, loop je een hoger risico op nabloedingen. Als je lijdt aan diabetes ben je vatbaarder voor infecties.
Problemen kunnen ook opduiken hij een MRI-onderzoek (Magnetic Resonance Imaging). Het toestel maakt gebruik van magnetische velden. Inkt met metaaldeeltjes kan zich onder invloed van de magnetische velden verplaatsen in de huid. Dat veroorzaakt in het ergste geval een prikkelend, branderig gevoel en een plaatselijke zwelling die meteen na het onderzoek verdwijnen. De deeltjes kunnen ook de MRI-beelden verstoren, wat het onderzoek onbetrouwbaar maakt. Tattoos kunnen ook andere apparaten verstoren. Sporters kunnen problemen ondervinden met de registratie van hun hartslag als ze de sensoren over een tatoeage dragen die metaaldeeltjes bevat.
Dit artikel verscheen eerder in Eos magazine, nummer 12, 2016
