Voor een ter dood veroordeelde in Oklahoma (VS) werd de pijnloos geachte dodelijke injectie vorige week een ware lijdensweg. Wat doet het gif met je lichaam? En is een injectie met gif eigenlijk wel de meest humane manier om iemand te doden?
Wie eeuwen geleden ter dood veroordeeld werd, kon rekenen op ondraaglijke pijn. Om de doodstraf te voltrekken werden mensen onder andere gestenigd, doodgeslagen, gewurgd, van een rots geworpen of voor de wilde dieren gegooid. In de middeleeuwen waren ophanging en onthoofding populair en Frankrijk voerde tijdens de Franse Revolutie natuurlijk de spraakmakende guillotine in.
Wereldwijd waren er in 2012 nog 683 executies. Veelgebruikte methodes waren ophanging, onthoofding, het executiepeloton, de dodelijke injectie en steniging, schrijft de mensenrechtenorganisatie Amnesty International op haar website. In de Verenigde Staten overtreft de dodelijke injectie alle andere executiemethoden omdat het publiek de injectie beschouwt als een relatief humane procedure, die onnodige pijn voorkomt. De injectie is de enige manier van executie waarbij de ‘beul’ de gedetineerde verdooft.
Gifmengsel
Hoe werkt het gif? Eigenlijk is er geen sprake van één injectie, maar van een infuus dat de gevangene achtereenvolgens drie middelen in fatale dosis toedient. Nadat de veroordeelde op een bed of stoel is vastgebonden, krijgt hij de eerste injectie met natriumthiopental of pentobarbital: snelwerkende, verdovende middelen. Ze behoren tot een klasse van medicijnen die de activiteit van zenuwcellen in het centraal zenuwstelsel onderdrukt. Binnen een halve minuut verlies je het bewustzijn. In de operatiekamer gebruiken anesthesiologen natriumthiopental om patiënten in slaap te brengen. Artsen gebruiken een overdosis van het middel ook voor euthanasie, zodat de patiënt in een onomkeerbare coma raakt en sterft.
Zodra de veroordeelde onder narcose is, krijgt hij de spierverslapper pancuroniumbromide toegediend. Dat middel verlamt het middenrif en de tussenribspieren, waardoor de ademhaling stilvalt, met uiteindelijk de dood tot gevolg. Net als natriumthiopental wordt ook pancuriumbromide gebruikt voor de uitvoering van euthanasie.
Tot slot volgt een injectie met het eigenlijke dodelijke middel dat het hart stillegt: kaliumchloride. Kaliumchloride is een zout in ons lichaam dat een invloed heeft op de snelheid waarmee het hart klopt. Een overdosis verstoort de elektrische activiteit van het hart waardoor het stopt met kloppen. Vooraf verdoven is geen overbodige luxe: kaliumchloride geeft heftige spierkrampen en een hevig branderig gevoel in de aderen. De hele procedure neemt, mits ze goed is uitgevoerd, zeven tot tien minuten in beslag. Enkel tijdens het aanbrengen van het infuus zou de gedetineerde eventueel wat pijn kunnen ervaren.
Pijnlijke dood
In de praktijk verloopt de dodelijke injectie lang niet altijd probleemloos. Daar was de ter dood veroordeelde Clayton Lockett uit Oklahoma vorig week het, toen nog, levende bewijs van. Lockett, veroordeeld voor moord, kreeg een gifmengsel toegediend dat nog niet eerder was uitgetest. Er is immers al lang een tekort aan het officiële slaapmiddel. Europese fabrikanten weigeren de benodigdheden voor de dodelijke injectie te leveren aan Amerikaanse staten die de doodstraf nog uitvoeren. Tien minuten na de geïmproviseerde gifcocktail begon Lockett weer te bewegen en praten. De mislukte executie werd afgeblazen en Lockett overleed drie kwartier na de injectie aan een hartstilstand. Een wrede, pijnlijke dood.
Dat het wel vaker misgaat met de verdoving, blijkt uit een onderzoek van Amerikaanse artsen, gepubliceerd in het medische vakblad The Lancet in 2005. Chirurg Leonidas Koniaris van Miami University wierp samen met zijn collega’s een blik op het protocol van Texas en Virginia. Ze deden schokkende ontdekkingen. Mensen die de executie voltrekken, zijn niet opgeleid in de anesthesiologie, en veroordeelden krijgen geregeld te weinig slaapmiddel. Bovendien houdt niemand in de gaten of de gevangenen genoeg verdoofd zijn. Rapporten uit Arizona, Georgia, North Carolina en South Carolina toonden aan dat de concentratie slaapmiddel in het bloed van 43 van de 49 geëxecuteerde gevangenen na hun dood lager was dan de standaard hoeveelheid bij een operatie. 21 van hen hadden zelfs zodanig lage concentraties dat ze waarschijnlijk nog bij bewustzijn waren en dus pijn leden.
‘Mijn indruk is dat de dodelijke injectie, zoals uitgevoerd in de VS, op dit moment niet humaner is dan de gaskamer of elektrocutie, die allebei als inhumaan beschouwd worden’, zegt Koniaris in het online tijdschrift New Scientist. ‘De Amerikaanse bevolking gaat ervan uit dat een dodelijke injectie gemedicaliseerd is, en daarom humaan. Maar als je er kritisch naar kijkt, zul je zien dat de methode allesbehalve medisch verantwoord is. Het is een perverse procedure.’
Opleiding
De dodelijke injectie ligt sinds het voorval met Clayton Lockett weer onder vuur. Wat is dan het alternatief om iemand op een ‘humane’ manier te doden? Misschien onthoofding: dan is het in een paar seconde achter de rug. Maar het blijft hoe dan ook moeilijk om na te gaan in welke mate iemand pijn voelt tijdens een executie. Je kunt het immers niet achteraf vragen. Wetenschappelijk onderzoek biedt enkele inzichten. Ook wetenschappers zoeken naar de meest pijn- en stressloze methodes, om hun proefdieren te doden. ‘Er is bijvoorbeeld onderzoek gevoerd naar de hersenactiviteit van vissen na onthoofding’, zegt Saskia Arndt, die werkt aan de afdeling Dierenwelzijn en Proefdierkunde van de Universiteit Utrecht. ‘Na dertig minuten was er nog altijd hersenactiviteit te meten. Of dat betekent dat het dier nog iets voelt, weten we niet goed.’
Dodelijke injecties gebruikt de groep van Arndt alleen als de chemische stoffen de uitkomst van het experiment niet beïnvloeden. Onthoofding, een methode die zij goed beheersen, is vooral bij muizen de standaard. ‘We kiezen voor die snelle methode om de kans op ongemakken zo klein mogelijk te houden.’
Dieren die bij de dierenarts komen voor euthanasie worden, net als Amerikaanse ter dood veroordeelden, eerst verdoofd alvorens ze de dodelijke injectie krijgen. Arndt: ‘De kans dat er dan nog een vorm van emotionele perceptie is bij het dier, is onbestaande.’ Hoe het doden ook gebeurt, altijd is het van belang dat de mensen die de procedure uitvoeren heel goed zijn opgeleid. Arndt: ‘Bij ons luidt de regel dat de mensen goed opgeleid en snel moeten zijn.’ Daar kunnen de beulen in de VS nog wat van opsteken.
Andere methoden
Tegenwoordig wordt vooral de dodelijke injectie gebruikt om een doodstraf uit te voeren, maar ook de galg, de guillotine en de elektrische stoel waren lange tijd ‘populaire’ executiemachines. In ons gratis Eos Weekblad op tablet gaan we dieper in op deze andere methoden. Waarom werd een specifieke methode op een gegeven moment en plaats vaak toegepast? Welke was snel en pijnloos? En welke zorgde er net voor dat veroordeelden een zo pijnlijk mogelijke doodstrijd ondergingen? U kunt de Eos-app gratis downloaden in de App store (iOS) of Google Play (Android). In de app kunt u naast het gratis weekblad ook de digitale versies van de magazines Eos, Memo en Psyche & Brein aankopen.
