Hoewel de betrokken e-mails en documenten al wekenlang vrijgegeven zijn, doen de zogenaamde 'Monsanto-papers' veel stof opwaaien in de Belgische media. Hoe gevaarlijk is glyfosaat nu echt? Twee jonge onderzoekers trachtten het nodige perspectief te brengen dat ontbreekt in de mainstream media.
Een bezorgde vriendin stuurde ons een mailtje: “Kunnen mijn vrienden wetenschappers me wat duiding geven over de Monsanto papers? Opgeklopt gedoe of misschien toch wat verontrustend? Zelf weet ik het niet meer!”
Eerlijkheidshalve: we hadden allebei nog niet van die zogenaamde Monsanto-papers gehoord. We wonen in het buitenland, en daar stonden de kranten er alvast niet vol van. Een rondje ‘googlen’ wees uit dat het gaat om duizenden emails die Monsanto heeft vrijgegeven nadat een rechter in San Francisco dat op 14 maart 2017 had geeist. Hoewel de Standaard hier een sterk staaltje onderzoeksjournalistiek lijkt te willen etaleren zijn deze documenten al wekenlang beschikbaar en is hierover al bericht in de internationale media.
Waarom dit nu opeens groot nieuws is in de Belgische media is onduidelijk, maar dat het veel reactie teweegbracht is een feit.
Ter Zake bracht dinsdag een fragment waarin wordt gezegd dat Monsanto ‘jarenlang wetenschappelijke studies verdraaide of ze gewoon zelf schreef’. Ook bleek volgens Ter Zake uit de Monsanto documenten dat Roundup absoluut zeker kankerverwekkend is. Verder wordt Nina Holland aan het woord gelaten over de invloed van lobbying door het Glyphosate Task Force op de uitkomst van de studies van EFSA. Dan volgt een interview met Ib Pedersen, een Deense landbouwer die een diepvriesschuif vol misvormde biggen laat zien, wat volgens Pedersen’s eigen studie gelinkt is met de hoeveelheid Glyfosaat residu in het varkensvoeder. De laatste geinterviewde is de controversiele Séralini, die een breed betwiste studie uitvoerde over het effect van Roundup op ratten na toevoeging in het voeder en drinkwater.
De politieke gevolgen zijn niet min.
Belgisch Europarlementslid Marc Tarabella (PS) wil een een onderzoekscommissie over Monsanto oprichten en een aanvraag doen bij de Europese commissie om de erkenning van glyfosaat in de EU niet te verlengen. Groen parlementslid Bart Staes, dringt aan op een wijziging van de manier van werken bij het Europees Voedselagentschap (EFSA).
Minister van Natuur en Landbouw Joke Schauvliege sprong een dag later ook op de kar en wil een tijdelijk verbod op het gebruik van glyfosaat voor particulieren, tenminste tot er meer duidelijkheid is rond de mogelijk kankerverwekkende eigenschappen van Roundup.Verschillende aspecten rond dit debat doen bij ons echter de wenkbrauwen fronsen.
Paniekzaaierij
De Ter Zake reportage gaat erg kort door de bocht en speelt sterk in op emoties. Is er dan echt zo weinig bewijs voor handen dat de reportagemakers moeten teruggrijpen naar 1/ veralgemening zonder duiding (wat stond er precies in de e-mails dat doet besluiten dat Roundup kankerverwekkend is?) 2/ controversiële studies als die van Séralini, 3/ partijdige bronnen (Nina Holland is friend of the Field liberation Movement, een ultralinks anti-GMO collectief) en 4/ paniekzaaierij met beelden van misvormde biggen, zonder harde bewijzen.
Steekvlam politiek
Als Monsanto gesjoemeld heeft dan zullen ze hiervoor verantwoording moeten afleggen. Maar staat of valt onze volksgezondheid met het “vertrouwen” dat we hebben in een bedrijf als Monsanto? In Europa is er al geruime tijd discussie over glyfosaat, daarom dat er al een extra onderzoek loopt dat moet uitwijzen of de vergunning verlengd wordt begin 2018. De mails zijn al weken openbaar, maar als De Standaard en Knack erover berichten, dan past de minister het beleid aan? Dat is alvast minstens even onrustwekkend! Wat zijn de achterliggende intenties van de politici die hierrond moord en brand schreeuwen? Zijn ze echt bezorgd over de volksgezondheid, of willen ze hiermee onderliggende agenda’s doordrukken? (anti-GMO?, anti-conventionele landbouw?, pro-biologische landbouw?).
Als we het even enkel over de feiten hebben, zijn er twee vragen die moeten beantwoordt worden:
-
Heeft Monsanto onethisch gehandeld?
Verder onderzoek zal dat moeten uitwijzen. De vrijgegeven emails zijn zeker verontrustend en suggereren dat Monsanto onethische onderzoekspraktijken hanteerde voor het verdedigen van Roundup. De eis van Bart Staes voor meer transparantie en regelgeving in het Europees Voedeselagenschap lijkt ons een goed idee.
-
Is glyfosaat schadelijk en/of kankerverwekkend en moet het verboden worden?
Monsanto had mogelijk een invloed in de studies naar schadelijke gevolgen van glyfosaat. Dat wil nog niet zeggen dat de studies zelf verzonnen zijn of dat de wetenschappelijke consensus over de veiligheid van Roundup onjuist is. Zoals Eos vandaag bericht, zijn de studies van Monsanto verre van de enige die werden geanalyseerd voor het bekomen van het groen licht van EFSA.
Dat de wetenschappelijke literatuur echter niet unaniem uitwijst dat het product veilig is lijkt voor sommigen een teken aan de wand. Toxicologische studies zijn, zoals de meeste wetenschappelijke studies, niet eenvoudig en men hanteert verschillende maatstaven en analysetechnieken. Toxiciteit is niet absoluut, en de wetenschap genereert data vanuit verschillende invalshoeken. Waar we dan de lijn trekken is een politieke kwestie, dat heet beleid maken. Zo is er veel verwarring rond waarom het Internationaal Agenstschap voor Kankeronderzoek (IARC) glyfosaat ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ noemt, terwijl de EFSA dat niet doet. De twee analyses hebben een verschillende benadering. Het IARC boog zich over de vraag of glyfosaat kankerverwekkend is op zich, zonder rekening te houden met reële blootstellingen. Er blijkt bij proefdieren inderdaad een link te zijn met kanker. Maar als je de blootstelling door correct gebruik van Roundup in rekening brengt (mits een fikse buffer), dan is het gevaar veel lager dan het kankerrisico van je dagelijks glas rode wijn of je zondagse rode biefstuk.
Zelfs al zouden we de kwaliteit van alle studies in twijfel trekken en glyfosaat bannen op basis van het voorzorgsprincipe. Moeten we ons dan ook niet de vraag stellen wat de opportuniteitskost is van een ban op Roundup? Enig perspectief is hier noodzakelijk maar in de mainstream media wordt die ‘flip side’ nergens belicht. Een petitie van Groen voor het bannen van Glyfosaat laat uitschijnen dat biologische landbouw een haalbaar alternatief is. Maar is dat wel zo? En wat met de pesticiden die in de biologische landbouw gebruikt worden? Die pesticiden hebben dan wel een ‘biologisch’ label, maar dat maakt sommige niet minder kankerverwekkend.
In de praktijk zal een verbod op glyfosaat in de conventionele landbouw zonder twijfel leiden tot een vervanging van glyfosaat door andere synthetische herbiciden. Wat met de veiligheid van deze alternatieven?
In het zog van de media hetse volgen er nu wat artikels (hier, hier), die meer duiding en perspectief bieden. Maar of die ook zo uitgebreid als de Ter Zake reportage onder de ogen van de doorsnee Vlaming zullen komen, valt te betwijfelen.
