Duurdere medicijnen geven ernstigere bijwerkingen

Mensen die denken dat ze een duur geneesmiddel slikken, kunnen meer last hebben van bijwerkingen dan mensen die een goedkoop medicijn krijgen, melden Duitse wetenschappers in Science.

Het placebo-effect is bekend: zelfs wanneer mensen een middel krijgen waarin geen werkzame stof zit – een placebo – kunnen ze zich dankzij positieve verwachtingen beter voelen. Er bestaat ook een nocebo-effect: louter een negatieve verwachting kan ervoor zorgen dat mensen klachten ontwikkelen.

Bij het experiment kregen twee groepen proefpersonen dezelfde, niet-werkzame zalf tegen jeuk. De ene groep kreeg te horen dat het om een duur product ging, de tweede dat de zalf goedkoop was. De wetenschappers maakten zelfs twee verpakkingen:  een blauwe, chique ogende voor de eerste groep, en een oranje, schijnbaar goedkope voor de tweede.

Beide groepen werd verteld dat een verhoogde gevoeligheid voor pijn een mogelijke bijwerking van de zalf was. Nadien ondergingen alle proefpersonen een hittegevoeligheidstest, waarbij een klein stukje huid op de arm wordt opgewarmd. Wie de dure zalf had opgesmeerd, kloeg daarbij gemiddeld meer over pijn.

De wetenschappers keken ook naar de activiteit in het brein en het zenuwstelsel van de proefpersonen. Bij wie de dure zalf had gesmeerd en meer pijn rapporteerde, zagen ze een hogere activiteit in de prefrontale cortex, een hersengebied waarvan bekend is dat het ook bij het placebo-effect betrokken is. De verschillen bleven niet beperkt tot het hoofd: het rapporteren van nocebo-pijn ging bovendien gepaard met een hogere activiteit in delen van de ruggengraat die betrokken zijn bij pijnsensatie.

‘We zagen veranderingen in activiteit doorheen het hele centrale zenuwstelsel, van de prefrontale cortex tot de ruggengraat’, licht onderzoekster Alexandra Tinnerman (Universitätsklinikum Hamburg-Eppendorf) toe. ‘De prijs van de behandeling beïnvloedt dus de communicatie tussen ruggengraat en dieper gelegen hersengebieden. Dat toont aan dat in de hersenen gecreëerde verwachtingen zich naar beneden kunnen verplaatsen langs de ruggengraat.’

Een beter begrip van het nocebo-effect kan dokters helpen om de meest geschikte medicatie voor hun patiënten te kiezen en beter over mogelijke bijwerkingen te communiceren. Het is ook iets om rekening mee te houden bij klinische studies. Soms zetten proefpersonen hun deelname aan studies voortijdig stop vanwege bijwerkingen, terwijl ze in de groep zitten die een placebo heeft gekregen.