Eén en dezelfde molecule doet drie ziekten de das om

Leishmaniasis, de slaapziekte en de ziekte van Chagas. Hoewel het verschillende tropische aandoeningen zijn, worden ze veroorzaakt door parasieten die qua biologie en genetica niet zo sterk van elkaar verschillen.

En dus, dacht een team onderzoekers van Amerikaanse en Britse universiteiten (geholpen door collega’s van farmagigant Novartis), kon er weleens een stof bestaan die alle drie de ziekmakende parasieten om zeep helpt. En ja hoor, na een grondige screening van maar liefst drie miljoen chemische verbindingen vonden de vorsers de speld in de hooiberg: een molecule die niet alleen heel effectief is tegen de drie parasieten maar daarenboven ook menselijke cellen ongemoeid laat – althans in vitro.

Bij levende wezens testten de wetenschappers de werkzame molecule - genaamd GNF6702 - enkel nog maar bij muizen. Maar zowel bij leishmaniasis (belangrijkste symptomen: huidzweren, ontstoken organen en hevige koorts), de slaapziekte (allerhande hersenenproblemen, coma en de dood) en de ziekte van Chagas (idem slaapziekte, maar dan in Zuid-Amerika) bleek de stof de proefdiertjes er weer bovenop te helpen.

Meer dan een miljoen mensen worden jaarlijks getroffen en naar schatting vijftigduizend slachtoffers overlijden aan een van de drie ziekten

De drie ziekten zijn zogenaamde verwaarloosde aandoeningen: ze krijgen maar weinig aandacht van de farmaceutische industrie omdat ze grotendeels in tropen slachtoffers maken (in Afrika, Azië en Zuid-Amerika). Toch zijn er dat elk jaar een pak: meer dan een miljoen mensen worden getroffen en naar schatting vijftigduizend slachtoffers overlijden aan een van de drie ziekten. De parasieten die de aandoeningen veroorzaken – zogenaamde ‘kinoplasten’ – worden overgedragen door zandvliegen (leishmaniasis), roofwantsen (de ziekte van Chagas) en de beruchte tseetseevlieg (de slaapziekte). De wetenschappers slaagden in hun opzet door eerst de zwakke plek van de parasieten te identificeren, om daarna doelgericht naar een wapen te zoeken.

Net als bij malaria bieden de huidige, bestaande therapieën bij de drie tropische ziekten weinig soelaas – ze verlichten de symptomen een beetje – terwijl ze wel nevenwerkingen veroorzaken. Voor zover bekend zijn die bij de nieuw ontdekte molecule eerder beperkt, al moet verder onderzoek op mensen dat nog bevestigen. (sst)

Bron: Frantisek Supek, Genomics Institute of the Novartis Research Foundation, San Diego, VS in Nature