Uit resultaten van een voorbereidende test is gebleken dat een enkele bloedtest in de toekomst verschillende kankersoorten zou kunnen detecteren.
De afgelopen jaren zijn er talrijke experimentele tests uitgevoerd, ook wel vloeibare biopsieën genoemd. Deze tests zijn beloftevol, omdat ze tumoren kunnen detecteren en opsporen op basis van een eenvoudige bloedstaal. Veel van deze tests zijn ontworpen om één enkele kankersoort te detecteren, door op zoek te gaan naar mutaties in DNA-kettingen die los rondzweven in het bloed en met tumoren geassocieerd worden.
De test detecteerde kanker bij 70% van meer dan 1.000 mensen die al de diagnose van kanker gekregen hadden
Het laatste onderzoek, gepubliceerd op 18 januari 2018 in Science, is vernieuwend omdat het niet alleen zoekt naar die DNA-mutaties, maar ook naar afwijkende hoeveelheden van bepaalde proteïnes. Het doel was om zo acht verschillende kankers te detecteren. De test was erin geslaagd om de ziekte te detecteren bij ongeveer 70% van meer dan 1.000 mensen die al de diagnose van kanker gekregen hadden.
De onderzoekers hopen dat hun werk er uiteindelijk toe leidt dat de test eenvoudiger en goedkoper wordt dan de intensieve sequencing die nodig is bij een ander type van vloeibare biopsie. “Die tests brengen ongeveer dezelfde resultaten op als andere methoden, maar de nieuwe lijkt veel rendabeler te zijn”. Dat zegt Nitzan Rosenfeld, een kankeronderzoeker bij de Universiteit van Cambridge in het VK.
Een naald in een hooiberg
In het verleden hebben vele groepen in academies en industrieën vloeibare biopsieën vooral gebruikt om de ontwikkeling van kanker op te volgen. Dokters gebruikten ze ook als leidraad om een behandelingsplan op te stellen. Maar oncoloog Nickolas Papadopoulos van het Johns Hopkins Kimmel Kankercentrum in Baltimore (Maryland) en zijn collega’s wilden een test ontwikkelen die kanker in een vroeg stadium kan detecteren. Dan is het immers gemakkelijker om ze te behandelen.
En het zijn net die tests die een uitdaging vormen, want kleine tumoren laten gewoonlijk niet zo veel DNA los in het bloed als grote. En er moet rekening gehouden worden met fout-positieve resultaten van tests die bedoeld zijn om uitgevoerd te worden op grote populaties van gezonde individuen. Een incorrect resultaat kan mensen immers onnodige stress bezorgen en leiden tot onnodige en eventueel zelfs schadelijke behandelingen.
De onderzoekers hebben naar manieren gezocht om hun vloeibare biopsie nauwkeuriger te maken zonder daarbij het risico op een fout-positief resultaat te verhogen. De test die ze ontwikkeld hebben – CancerSEEK genaamd – onderzoekt de gehaltes van 8 proteïnen en de aanwezigheid van mutaties in 16 genen.
Het team heeft de vloeibare biopsie getest op mensen die al gediagnosticeerd waren met een van de volgende acht kankersoorten: eierstok-, lever-, maag-, pancreas-, slokdarm-, darm-, long- of borstkanker. Bovendien hebben ze de individuen waarbij de kanker al was uitgezaaid naar andere lichaamsdelen uitgesloten uit de studie, zodat ze zich konden concentreren op de vroege stadia van de ziekte.
De effectiviteit van CancerSEEK varieerde aanzienlijk afhankelijk van het type kanker: het detecteerde 98% van de eierstokkankers, maar slechts 33% van de borstkankers. Bij 63% van de patiënten kon de test vaststellen in welk orgaan de kanker ontstaan was. De resultaten waren ook beter bij kankers in een later stadium dan kankers in een vroeger stadium: 78% van kankers in stadium III werden gedetecteerd, vergeleken met 43% van kankers in stadium I.
Op zoek naar nauwkeurigheid
Volgens Rosenfeld, Chief Scientific Officer bij het vloeibare biopsiebedrijf Inivata in Cambridge, zijn die percentages toch hoog genoeg om verder onderzoek te garanderen. “Zelfs als je maar de helft van alle kankers kan opsporen, is dat een geweldig resultaat.” Het is echter onduidelijk, voegt Rosenfeld eraan toe, of CancerSEEK niet-gediagnosticeerde kankers kan detecteren.
Het is ook mogelijk dat het aantal fout-positieve resultaten hoger is bij de algemene populatie; dat zegt Catherine Alix-Panabières, een kankeronderzoeker aan de Universiteit van Montpellier in Frankrijk. Ze wijst erop dat sommige ogenschijnlijke gezonde mensen aan ontstekingsziekten kunnen lijden. Die ziekten kunnen ervoor zorgen dat de proteïnen die de test opspoort in andere hoeveelheden aanwezig zijn dan gewoonlijk, en daar moet rekening mee gehouden worden.
Het kan jaren duren voor die problemen aangepakt kunnen worden. Maar wetenschappers zijn al begonnen met een onderzoek dat CancerSEEK zal testen op minstens 10.000 gezonde individuen, zegt Papadopoulos, die gewerkt heeft als adviseur bij Personal Genome Diagnostics in Baltimore, een bedrijf gespecialiseerd in vloeibare biopsieën. De onderzoekers zijn van plan om de deelnemers gedurende vijf jaar op te volgen.
Verwacht in de tussentijd alvast dat andere teams hun vloeibare biopsieën verfijnen door DNA-sequentiëring met andere bloedtesten te combineren, zegt Alberto Bardelli, een kankeronderzoeker aan het Candiolo Kankerinstituut in Turijn. “Deze paper is provocerend”, zegt hij. “Het wijst ons erop dat we moeten stoppen met focussen op een klein deel van het totaalbeeld. In de plaats daarvan, moeten we kijken naar alle bronnen van informatie in het bloed”.
Vertaling: Anneleen Huyzentruyt
