Een nieuwe methode waarbij cellen van het immuunsysteem de instructie krijgen om beschadigd weefsel in de darm te helpen herstellen opent de weg voor een effectievere behandeling van inflammatoire darmziekten.
Wereldwijd lijden nu al bijna 3,9 miljoen vrouwen en 3 miljoen mannen aan inflammatoire darmziekten, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, en het aantal gevallen neemt toe.
Bij deze ziekten valt het immuunsysteem – dat normaliter beschermt tegen schadelijke organismen die het lichaam binnendringen – ten onrechte eigen weefsel in de wand van het darmkanaal aan. Patiënten krijgen daardoor zweren in de darmen die gepaard gaan met pijn en ongemak.
Tot nu toe tasten wetenschappers in het duister over de oorzaak van inflammatoire darmziekten. Daarom zijn behandelingen vaak gericht op het verminderen van de immuunrespons, waardoor de ontstekingen en de gevolgen daarvan beperkt worden. Maar dat werkt niet helemaal zoals het hoort, omdat ook de inbreng van het immuunsysteem om de beschadigde darm te herstellen door de behandelingen wordt stilgelegd.
Professor Gianluca Matteoli, immunoloog bij het Translationeel Onderzoek van Gastro-enterologische Aandoeningen (TARGID) van de KU Leuven, en professor Seung Hyeok Seok van de Nationale Universiteit van Seoul onderzochten patiënten met inflammatoire darmziekten. Ze gingen in hun darmen op zoek naar macrofagen, een soort witte bloedcellen waarvan al geweten was dat ze lichaamsvreemde stoffen opslokken, resten van beschadigde cellen verwijderen en stoffen vrijgeven die een rol spelen in het ontstekingsproces. Ze merkten op dat wanneer de patiënten een acute aanval van de ziekte hadden, ze over minder macrofagen beschikten, en dat wanneer ze in remissie waren, de hoeveelheid macrofagen in hun darmen weer omhoog ging. Dit bewees dat macrofagen ook een belangrijke rol spelen in het herstelproces.
Van ontsteking naar herstel
De onderzoekers merkten ook op dat sommige macrofagen reageerden op prostaglandine E2 (PGE2). Prostaglandinen zijn boodschappermoleculen in het immuunsysteem die in verband worden gebracht met weefselregeneratie. Om dat verder te onderzoeken, gebruikten de onderzoekers een muismodel voor colitis ulcerosa. Het aantal macrofagen dat gevoelig is voor prostaglandine was in dit muismodel lager dan bij gezonde muizen. Maar wanneer de onderzoekers de PGE2-receptoren op de macrofagen verhoogden, leidde dit tot een reactie van de macrofagen, waardoor een stof vrijkwam die zorgde voor de stimulatie van weefselregeneratie.
Verder bleek dat wanneer de PGE2-receptoren op de macrofagen werden uitgeschakeld, waardoor de macrofagen niet konden reageren op de prostaglandine, het weefsel zich minder snel herstelde. En dat door de macrofagen een liposoom (een soort blaasje) op te laten nemen waarin een stof zat die het effect van prostaglandine nabootst, ze dit konden omkeren. ‘Dit bewees dat prostaglandinen ervoor zorgen dat het lichaam van een acute ontstekingsfase overgaat naar de herstelfase,’ vertelt professor Matteoli.
De volgende stap van het onderzoek bestaat erin menselijke macrofagen in verschillende stadia van inflammatoire darmziekten te bestuderen. Daarna willen de onderzoekers zeer precieze medicijnen ontwikkelen om inflammatoire darmziekten, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa effectiever te behandelen.
