Steeds meer jongeren doen aan 'bingedrinken’, met potentieel kwalijke gevolgen - vooral voor meisjes.
De cijfers over het drinkgedrag komen uit een nieuwe studie die de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) uitvoerde in zesentwintig welvarende landen. Vooral jongeren en vrouwen drinken steeds meer. Het aandeel jongeren onder de 15 dat wel eens dronken is geweest, is gestegen van 30 procent naar 43 procent, en onder meisjes gaat het om een stijging van 26 procent naar 41 procent. Eerdere cijfers klonken ook al zorgwekkend: elke week belanden 45 Belgische tieners in het ziekenhuis met een vermoedelijke alcoholvergiftiging.
Wat is bingedrinken?
Minstens één keer per maand meer dan zes standaardglazen (een alcoholhoudende drank met 10 gram pure alcohol) op een paar uur tijd consumeren. Bingedrinken komt in de hele wereld meer voor bij adolescenten dan bij volwassenen en is drie keer vaker een probleem bij jongens (16,8 procent) dan bij meisjes (6,2 procent). Het grootste verschil is te vinden in Europa, waar ook de meeste bingedrinkers zitten. Daar drinkt 22 procent van de meisjes en 40 procent van de jongens minstens één keer per maand stevig door. Bingedrinken wordt vooral geassocieerd met de acute gevolgen van alcohol, zoals alcoholvergiftiging, verwondingen en geweld.
Wat is verantwoord alcoholgebruik?
Volgens de richtlijnen van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) en het Nederlands Nationaal Instituut voor Gezondheidsbevordering en Ziektepreventie (NIGZ) drinkt een man beter niet meer dan 21 standaardglazen per week, nooit meer dan 5 glazen per keer en ten minste twee dagen per week niet. Vrouwen houden het best op 14 glazen per week en maximaal 3 glazen per keer. Een ‘standaardglas’ bevat 10 gram alcohol, ongeveer de hoeveelheid in een glas bier, wijn of sterkedrank – het alcoholgehalte van die dranken verschilt, maar door de verschillen in de geserveerde hoeveelheid blijft de dosis alcohol min of meer gelijk. Heeft u op een avond uw maximale quotum opgesoupeerd, dan drinkt u volgens het NIGZ beter 48 uur niet, om uw lichaam te laten recupereren.
Volgens de VAD drinken jongeren onder de 16 jaar beter helemaal niet. Jongeren tussen 16 en 18 drinken het best niet meer dan 2 dagen in de week, maximaal 2 glazen per keer. Zowel volgens de Nederlandse als de Belgische Hoge gezondheidsraad laten vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven alcohol maar beter aan de kant. Het ongeboren kind is gevoelig voor de schadelijke effecten van alcohol en hoewel die het meest uitgesproken zijn bij het drinken van grote hoeveelheden, is het onmogelijk een veilige ondergrens te bepalen.
Waarom zijn we zo dol op alcohol?
Zelfs als je geheelonthouder bent, moet je toegeven dat de mens graag alcohol drinkt. We slaan over het algemeen met plezier een glas bier, wijn of sterkedrank achterover. Waar onze voorliefde voor dit nochtans giftige goedje vandaan komt, dat zoveel problemen veroorzaakt, is voorlopig een raadsel. Dat we het drinken omdat het ons een goed gevoel geeft, is maar een deel van het verhaal. We moeten het ook vanuit de evolutie bekijken. Het verhaal van alcohol gaat terug op een nauwe relatie tussen mens en gist, een relatie die miljoenen jaren geleden begon en nog steeds aan de gang is. Niet wij mensen spelen de hoofdrol in dit verhaal, maar wel de gistcellen. Het gaat om een symbiotische relatie, die beide partners ten goede komt.
Maar de machtsverhoudingen veranderen steeds. Het lijkt wel alsof de gistcellen de bovenhand hebben gekregen, zeker vanaf het moment dat onze voorouders hun eigen drankjes begonnen te brouwen. Wij verbouwen gist, zorgen ervoor dat de gistcellen kunnen groeien en bloeien, en in ruil krijgen we op z’n best een leuk avondje uit en soms de volgende ochtend ook een kater. Ooit haalden we wellicht meer voordelen uit het gebruik van gist. Vandaag bezorgt de consumptie van alcohol ons vaker problemen dan voordelen. Maar omdat het om een evolutionair gegeven gaat, stopt het verhaal daar niet. Sommige mensen bezitten al genen die hen minder doen drinken. Als deze trend doorzet, dan komt er misschien ooit een eind aan deze lange en tumultueuze relatie, en bereiken we een soort vage wapenstilstand.
Waarom reageren meisjes sterker op alcohol?
Meisjes zijn sneller onder invloed van eenzelfde portie alcohol dan jongens. Dat heeft met verschillende factoren te maken. Meisjes zijn gemiddeld kleiner dan jongens en hebben bovendien meer vet en minder spieren. Daardoor hebben ze gemiddeld minder lichaamsvocht dan jongens en wordt eenzelfde hoeveelheid alcohol minder verdund. Meisjes hebben ook een kleinere lever dan jongens, waardoor alcohol trager afbreekt en er meer alcohol in hun bloed terechtkomt. Jongens drinken gemiddeld wel meer dan meisjes. Bingedrinken - maandelijks minstens één keer meer dan zes standaardglazen op een paar uur tijd – is (wereldwijd) drie keer vaker een probleem bij jongens (16,8 procent) dan bij meisjes (6,2 procent). Het grootste verschil is te vinden in Europa, waar ook de meeste bingedrinkers zitten. Daar drinkt 22 procent van de meisjes en 40 procent van de jongens minstens één keer per maand stevig door.
Welke gevolgen heeft overmatig alcoholgebruik op het tienerlichaam?
Alcohol blijkt vooral op jongeren, wiens brein nog in volle ontwikkeling is, een nefaste invloed te hebben. Adolescenten die stevig doordrinken, hebben kleinere hersenen dan hun leeftijdsgenoten en daardoor last van geheugen- en leerproblemen. Het vermogen om te plannen of te multitasken vermindert, net als de impulscontrole. Daarnaast is overmatig alcoholgebruik – meer dan 21 glazen per week voor mannen, meer dan 14 glazen voor vrouwen – volgens de WHO een van de grootste risicofactoren op meer dan tweehonderd aandoeningen en verwondingen, waaronder tal van kankers en hart- en vaatziekten, terwijl de voordelen van matig drinken verwaarloosbaar zijn en alleen gelden voor wie ouder is dan dertig. Alcohol is bovendien een uitgesproken risicofactor voor een geslaagde zelfmoord. Bingedrinken lokt depressies en zelfmoordneigingen uit en vermindert de zelfcontrole.
Heeft alcohol ook positieve effecten op ons lichaam?
Alcohol, en dan vooral rode wijn, heeft de reputatie gezond te zijn. Er is volgens dokter Hendrik Cammu echter een grote ‘maar’…
Hoe zorg je ervoor dat jongeren hun eerste biertje uitstellen?
Net als bij volwassenen werken vooral een prijsverhoging en het beperken van de beschikbaarheid van alcohol, bijvoorbeeld door de minimumleeftijd voor alcoholconsumptie te verhogen. ‘In Nederland is de leeftijd om alcohol te mogen drinken in 2014 opgetrokken van 16 naar 18 en dat heeft zijn effect niet gemist, want jongeren drinken sindsdien aanzienlijk minder’, vertelt psychiater Arnt Schellekens van Radboud umc in Nijmegen. ‘Ook uit studies in de Verenigde Staten, waar elke staat zelf de minimumleeftijd bepaalt en daar best wel mee geëxperimenteerd werd, blijkt dat zo’n maatregel werkt. In staten waar de leeftijd hoger ligt, drinken jongeren minder, zijn ze minder agressief en worden minder alcoholgerelateerde verkeersongelukken geteld. Wordt de leeftijd binnen een staat verhoogd of verlaagd, dan veranderen ook die statistieken.’
België en Nederland hebben daarnaast een cultuur waarbij verwacht wordt dat je vanaf een bepaalde leeftijd alcohol drinkt. Doe je dat niet, dan heb je meteen een ‘saai’ imago. Schellekens: ‘Bij ouderen is die cultuur zodanig ingebakken dat die moeilijk nog te veranderen is, maar bij jonge mensen moet dat nog lukken, bijvoorbeeld door erop te hameren dat je het ook zonder alcohol gezellig kan hebben’, vertelt hij.
Ina Koning van de Universiteit Utrecht volgde het alcoholverbruik van meer dan drieduizend jongeren op. Zij stelde vast dat zowel de ouders als de kinderen informeren over de nadelen van alcoholgebruik op jonge leeftijd, het best werkt om jongeren zo lang mogelijk van de alcohol af te houden. ‘Alleen ouders of alleen jongeren informeren werkt niet’, vertelt ze. ‘De ouders moeten weten dat ze hun kinderen strikte regels kunnen opleggen, en de jongeren kan je een betere zelfcontrole bijbrengen. Zo zijn ze beter in staat om alcohol te laten staan.’
Ouders denken vandaag vaak dat ze hun kinderen maar beter thuis gecontroleerd kunnen laten drinken dan dat ze het elders proberen. Een groot misverstand, zegt Schellekens. ‘Als ouder moet je je kind niet leren te drinken, maar moet je net uitstralen dat jongeren onder de achttien niet horen te drinken’, vertelt hij.
Marijs Geirnaert, directeur van de Vlaamse Vereniging voor Alcohol en andere Drugproblemen (VAD) is het daarmee eens. Ze heeft het ook niet begrepen op alcoholvrije alternatieven voor kinderen. ‘Alcoholvrij bier en alcoholvrije champagne zoals Kidibul worden voorgesteld als gezonde alternatieven voor jongeren en kinderen’, vertelt ze. ‘Ze bevatten inderdaad geen alcohol. Maar door zulke drankjes geven we onze kinderen de boodschap dat alcohol bij feestjes hoort. Ze maken hen ook nieuwsgierig naar echte alcohol en verlagen op die manier de drempel naar het drinken ervan.’
