Moleculair epidemioloog Rossella Alfano (UHasselt) en haar collega’s ontdekten dat een groene omgeving tijdens de zwangerschap de methylering van DNA bij het ongeboren kind beïnvloedt. Methylering speelt een belangrijke rol in de epigenetica, het moleculaire systeem dat onder meer genen in- en uitschakelt.
Een groene omgeving beïnvloedt een baby al in de baarmoeder, zo bewees jullie onderzoek. Wat vonden jullie precies?
‘DNA is in elke cel van ons lichaam hetzelfde, al hebben verschillende cellen een verschillende functie, en komen er verschillende eiwitten in cellen voor. Epigenetica is het moleculaire mechanisme dat cellen aanzet om bepaalde genen meer te gebruiken, en andere minder. Ze werkt voornamelijk via ‘labels’ aan de genen. In veel gevallen is zo’n label een methylgroep op het DNA.’
‘Wij konden aantonen dat de methylering van genen in de baby – die we maten in het navelstrengbloed – in verband staat met hoeveel groene ruimte de moeder rond haar woning had tijdens haar zwangerschap. Meer specifiek gaat het om genen voor de membraanreceptor voor progesteron en de receptor voor serotonine, en genen die in verband staan met het immuunsysteem.
Studies die aantonen dat groene ruimte samenhangt met aanpassingen aan biomolecules, werden tot nu toe voornamelijk uitgevoerd bij volwassenen.
En duidelijke onderzoeksresultaten over effecten op DNA-methylering beperkten zich tot bijvoorbeeld roken of vervuiling. We waren wel verrast dat we een effect vonden van zoiets subtiels. En we zijn blij dat ons resultaat in het grotere plaatje past: een verband tussen een groene omgeving tijdens de zwangerschap en het zenuwstelsel en het immuunsysteem van de baby.’
Hoe slaagden jullie erin om zoveel informatie te verzamelen?
‘In het geboortecohort Limburg volgen we meer dan 2.000 kinderen tijdens hun leven. Moeders die meewerken, doneren bij de bevalling bloed van de navelstreng en de placenta. Dat bloed stoppen we in een biobank. We stellen hen ook vragen als waar wonen jullie, rook je, wat is je beroep? We nodigen de kinderen bovendien uit wanneer ze vier en tien jaar oud zijn, samen met hun moeders.’
‘In dit onderzoek legden we het woonadres van de moeder op de kaart met de groene zones. We trokken een buffer van 100 meter en een van 1.000 meter rond het adres, en we berekenden het percentage groen in die zone. Dan zochten we verbanden met 800.000 genetische DNA-methyleringssignalen. We behielden alleen de sterkste resultaten, en ook belangrijk: we corrigeerden voor andere parameters. Zo sloten we de effecten die niet van de groene omgeving kwamen uit, zoals bijvoorbeeld minder luchtvervuiling in een bosrijk gebied.’
Hoe gaat het nu verder?
‘We weten nu dat groene ruimte al een rol speelt van voor de geboorte. Een logische volgende vraag is of deze genetische programmering ook goed is voor de neurologische gezondheid. We willen deze hypothese testen met de gezondheidsgegevens van de kinderen op de leeftijd van vier en tien jaar.
