De wetenschap van het immuunsysteem is nog nooit zo gewild of noodzakelijk geweest.
Begin 2020, toen SARS-CoV-2 zich over de hele wereld verspreidde, hielden nationale, regionale en lokale politici en gezondheidsautoriteiten dagelijks persconferenties om het belang van ‘R0’ (een wiskundige indicator van de besmettelijkheid van een ziekte) uit te leggen. Media-experts debatteerden over de precieze definitie van ‘kudde-immuniteit’. Op sociale media las je in advertenties voor gezichtsmaskers over het concept van ‘virale lading’. Nooit eerder had het grote publiek zo snel zo veel geleerd over het menselijke immuunsysteem.
Sinds de ontdekking van covid, hebben wetenschappers geprobeerd te achterhalen hoe de ziekte de natuurlijke afweer van het lichaam ondermijnt en een ravage aanricht in de longen en andere organen. Gelukkig werden vaccins met een nieuw werkingsmechanisme op basis van tientallen jaren immuunonderzoek in minder dan een jaar ontwikkeld en bleken ze een krachtige bescherming te bieden tegen het virus. Vanwege het indrukwekkende succes wordt mRNA-vaccintechnologie nu al getest tegen een groot aantal andere aandoeningen, van malaria tot tuberculose.
Onderzoekers maken ook andere immunologische vorderingen tegen besmettelijke ziekten. Er is indrukwekkende vooruitgang geboekt tegen hiv, waaronder nieuwe manieren om het virus te verzwakken. Een vaccin op basis van een groep virussen die typisch worden uitgescheiden in de ontlasting zou type 1 diabetes kunnen voorkomen. En een controversiële onderzoekslijn stelt dat een vaccinatie voor één ziekte mogelijk bescherming kan bieden tegen andere ziektes.
Knagend mysterie
Het inzetten van iemands eigen immuunsysteem om een ziekte te bestrijden is een revolutie in de kankertherapie. In het afgelopen decennium is opmerkelijke vooruitgang geboekt in het manipuleren van belangrijke immuunspelers zoals CAR T-cellen en checkpoint remmers voor de behandeling van niet-solide kankers. Veelbelovende nieuwe proeven trainen deze therapie tegen solide tumoren en koppelen het aan de eiwit-analyse van individuele patiënten om de kans te vergroten dat behandelingen werken.
Een knagend mysterie van het menselijk immuunsysteem is waarom het zich soms keert tegen het eigen, anders gezonde lichaam. Bijna 80 procent van de gevallen van auto-immuunziekten komt voor bij vrouwen, wat mogelijk te maken heeft met voortplantingshormonen, X-chromosomen en darmmicrobiota. Een antwoord op dit raadsel komt waarschijnlijk niet van één afzonderlijke onderzoekslijn. In plaats daarvan zijn enorme datasets nodig, van genetische studies tot microbioombeoordelingen en milieustudies.
Samenwerking
Ooit werd gedacht dat het immuunsysteem onafhankelijk was, maar nu blijken de hersenen en het immuunsysteem nauw samen te werken, elkaar te beschermen door middel van een ingewikkelde communicatie en een logboek bij te houden van vorige pathologische indringers. Ziekte of gezondheid hangt af van hoe goed we eten, slapen en bewegen, waardoor de noodzaak om ervoor te zorgen dat alle mensen toegang hebben tot goede voeding en een veilige omgeving nog urgenter wordt.
De pandemie van het coronavirus heeft het immuunonderzoek een ongekende urgentie gegeven, waarbij zowel het buitengewone afweersysteem aan het licht kwam dat ons lichaam heeft ontwikkeld om te overleven, als het venijn van virussen, bacteriën en omgevingsstressoren die ons bedreigen. In een tijd die niet alleen wordt geteisterd door een dodelijke ziekteverwekker, maar ook door verkeerde informatie en onzekerheid, is de wetenschap van het immuunsysteem nog nooit zo gewild of noodzakelijk geweest.
