Hoe gezond is eigen kweek?

Groenten uit tuinen bij de snelweg of naast het spoor kunnen zware metalen bevatten. In de stad blijkt lood een boosdoener te zijn.
 
Tuinieren is hip, ook in de stad. Volkstuintjes zijn sinds de wereldoorlogen niet meer zo populair geweest als vandaag. Eigen kweek heeft de naam gezond te zijn, maar dat is niet altijd zo. Eos liet een bodemanalyse uitvoeren voor een tuin op het platteland (Gistel), een tuin in Deurne op 500 meter van de Antwerpse ring en een tuin in Hoboken. De grond in Gistel bleek gezond. In Deurne werden de richtwaarden voor koper en kwik benaderd. In Hoboken lag de hoeveelheid cadmium – door historische, industriële vervuiling – te hoog, en wordt de meeste groenteteelt er afgeraden.

Te veel lood in Gent

Inmiddels maakte de Universiteit Gent de resultaten bekend van een bodemonderzoek op Gentse kweektuintjes - het eerste dergelijke onderzoek op universitair niveau in Vlaanderen. Vorig jaar analyseerden professor Gijs Du Laing en onderzoeker Karel Folens (Laboratorium voor Analytische Chemie en Toegepaste Ecochemie) staaltjes van snijsla, een groente die erg gevoelig is voor luchtvervuiling, uit 35 tuintjes verspreid over de stad.

Ze testten de groenten op de aanwezigheid van de giftige stoffen cadmium, arseen en lood. De resultaten toonden aan dat het gehalte aan arseen en cadmium de normwaarden nauwelijks overschreed. ‘Maar voor lood krijgen we een ander verhaal’, zegt Du Laing. ‘In de meerderheid van de slastalen overschreed het loodgehalte de norm van 0,3 milligram per kilogram. Vermoedelijk ligt fijn stof, die loodvervuiling veroorzaakt, aan de basis van dat probleem.’ Een van de stalen bevatte zelfs vijf milligram per kilogram, ruim zestien maal de toegestane hoeveelheid.

De oplossing ligt voor de hand: de sla wassen. ‘We analyseerden alle staaltjes twee keer: een keer vóór en een keer na een wasbeurt. Na het wassen troffen we in nog maar 2 van de 35 stalen te veel lood aan. Vermoedelijk omdat die twee niet grondig gewassen waren.’ Want het volstaat niet om de sla gauw even onder de kraan te steken. ‘Een grondige wasbeurt, dat betekent: drie maal de sla reinigen in een zwierder, telkens met proper vers water.’

Om loodvervuiling zo veel mogelijk tegen te gaan, raden de onderzoekers aan om groenten niet te dicht bij een spoorlijn of autoweg te kweken (minsten tien meter afstand houden), en liefst in een beschutte omgeving. En behalve sla moet je ook andere groenten op voorhand wassen of schillen.

Gezond verstand

Moeten alle stadsbewoners hun moestuintje snel onderspitten om er dan maar bloemen op te zetten? Nee, zegt bodemchemicus Paul Römkens van Wageningen University in het aprilnummer van Eos. ‘Uiteraard zijn er grenzen aan de bodemkwaliteit waarboven je niet meer kan tuinieren en ja, gezond verstand gebruiken helpt ook: vlak naast een snelweg is waarschijnlijk niet de beste plek om te tuinieren en ook oude industriële complexen moet je van te voren goed onderzoeken. Maar in veel gevallen leent de stadsbodem zich prima om zelf te tuinieren.’
 
Uit onderzoek van Römkens blijkt bovendien dat zelfs op verontreinigde bodems wel wat mogelijk. Door gewassen te kiezen die weinig zware metalen opnemen bijvoorbeeld, of door de bodem te bekalken en zo minder zuur te maken, wat de opname van bijvoorbeeld cadmium limiteert. ‘Ik durf te stellen dat het gezonder is om lekker te tuinieren en eigen kweek te eten dan je ernstig zorgen te maken over alle mogelijke risico’s die je als mens loopt’, besluit Römkens in Eos.

 

Lees het volledige artikel in het aprilnummer van Eos.