Hoe linkshandigen de wetenschap blijven boeien

In een maatschappij die voornamelijk aangepast is naar rechtshandigen, hebben de linkshandigen regelmatig te maken met irritaties en ongemakken. Denk maar aan de schaar die niet wil knippen, de dunschiller die niet lijkt te werken, om nog maar te zwijgen over de uitdaging om de handen proper te houden na het schrijven. Jawel, ik spreek uit ervaring. Als linkshandige én onderzoeker aan de universiteit Antwerpen zijn deze kleine ergernissen ook voor mij dagelijkse kost en tegelijkertijd intrigerende materie. Op 13 augustus, internationale dag van de linkshandigen, daarom een schouderklopje voor alle lefties wereldwijd.

In onze voornamelijk rechtshandige wereld, is ongeveer 10% van de bevolking linkshandig. Door de jaren heen is deze verhouding onveranderd gebleven. Met dit mager percentage, werd linkshandigheid vroeger als ‘nadelig’ beschouwd. Wereldwijd werden kinderen, waaronder onze grootouders en ouders, gedwongen hun “right hand”-Engels voor rechter hand en ook wel ‘goede’ of juiste’ hand- te gebruiken om te schrijven. Maar waarom was linkshandigheid dan zo ‘verkeerd’ en komt het vandaag de dag nog steeds voor?

Links-of rechtshandigheid is aangeboren. Prenataal zou het zelfs te bepalen zijn aan de hand van de ligging van de foetus. Waarbij de meerderheid van de baby’s met de rechterkant tegen de buikwand van de moeder aanligt, waardoor deze meer gestimuleerd wordt. We kunnen stellen dat er zekere genetische factoren een rol spelen. Al is deze hypothese niet volledig waterdicht. Zo zien we bij eeneiige tweelingen, ondanks hun identieke genen, soms niet dezelfde dominante hand. Wat wel vaststaat is het feit dat links- of rechtshandigheid bepaald wordt door wat je ouders zijn. Door de erfelijkheidstheorie weten we dat de kans op een linkshandig kind alsmaar groter wordt naarmate de ouders ook linkshandig zijn.

Waarom bestaat linkshandigheid überhaupt (nog)?

Een wiskundig model verklaart het aan de hand van een evenwicht tussen een competitieve en coöperatieve druk op de evolutie van de mens. Zo zien we dat linkshandigen duidelijk in het voordeel zijn bij gevechten met een tegenstander, denk maar aan de competitiesporten zoals boksen of schermen. Aangezien de meesten gewend zijn te trainen en te spelen tegen rechtshandigen, is een linkshandige tegenstander vaak een uitdaging. Volgens de evolutieleer lijken groepen met een relatief voordeel te groeien tot hun voordeel verdwijnt. In een puur competitief gerichte wereld zouden we door natuurlijke selectie dus 50% linkshandigen verwachten.

Maar de evolutie van de mens is niet louter op competitie gericht, maar ook coöperatie -samenwerking-. Hierdoor zien we, door het delen van gereedschap, dat linkshandigen minder goed kunnen omgaan met de voorwerpen ontwikkeld voor rechtshandigen. Denk maar aan messen en scharen. Waardoor in een puur coöperatieve wereld linkshandigen minder succesvol zouden zijn en meer kans hebben op ongelukken. Door het continue samenspel tussen competitie en coöperatie behoren linkshandigen reeds eeuwenlang tot een constante minderheid van de populatie. 

Zijn er ook voordelen voor de lefties? Gelukkig wel!

Aangezien linkshandigen reeds op jonge leeftijd gedwongen worden creatieve oplossingen te bedenken om vlot te functioneren in de rechtshandige wereld, zijn ze over het algemeen meer oplossingsgericht. Door deze creatievere aanleg, kunnen ze sneller verbanden leggen tussen verschillende zaken en is hun ruimtelijk inzicht sterker ontwikkeld.

Beide hersenhelften voeren verschillende taken uit, ons menselijk brein noemt men daarom gelateraliseerd. Bij linkshandige mensen is deze functieverdeling minder sterk. Hierdoor werken beide helften vaker samen bij het uitvoeren van taken. Bijvoorbeeld de hersenhelften die taal verwerken, werken bij linkshandigen beter samen dan bij rechtshandigen. Dit werd aangetoond via hersenscans bij 9000 Britse proefpersonen. Of linkshandigen dan ook vlottere sprekers zijn, moet nog verder onderzocht worden. Op basis van zulke bevindingen concluderen onderzoekers voorzichtig dat bij hersenschade na een beroerte, linkshandigen vermoedelijk minder functies verliezen.

Handdominantie lijkt ook op het gebied van pijnverwerking een invloed te hebben. Zo zien we dat rechtshandigen pijnprikkels sneller en nauwkeuriger kunnen interpreteren in hun rechter/dominante hand. Daarnaast is hun dominante hand ook in staat een pijnprikkel langer te verdragen. Hetzelfde werd bij de linkshandigen aangetoond. Dit verklaart waarom ook wij als onderzoekers, tijdens onze pijnmetingen in het M2SENS lab, rekening houden met de handdominantie van onze proefpersonen.

Ik zou nog even kunnen doorgaan met het opsommen van verschillen en gelijkenissen. Maar daarvoor verwijs ik je graag door naar de vele interessante literatuur die je hierover kan terugvinden. Want nog lang niet alle vragen en mysteries rond handdominantie en de bijhorende werking van het brein zijn opgelost. Hierdoor blijven linkshandigen de wetenschap fascineren en is er materie genoeg die onderzoekers kunnen trachten te ontrafelen.

Dus hands up voor alle lefties wereldwijd, handen al dan niet met inktvegen..

Bronnen:

• Abrams D., Panaggio M., A model balancing coorperation and competition can explain our right-handed world and the dominance of left-handed athletes. J. R. Soc. Interface, 9, 2718-2722, 2012. doi:10.1098/rsif.2012.0211
• Differences in divergent thinking as a function of handedness and sex. The American Journal of Psychology, 108, no. 3, 311-325, 1995. doi.org/10.2307/1422892
• Pud D., Golan Y., Pesta R., Hand dominance – a feature affecting sensitivity to pain. Neuroscience Letters, 467, issue 3, 237-240, 2009. doi:10.1016/j.neulet.2009.10.048
• Bareham C., Bekinschtein T., Scott S., Manly T. Does left-handedness confer resistance to spatial bias? Scientific reports, 9162, 5, 2015. https://www.nature.com/articles/srep09162