Wanneer obesitas te wijten is aan genetica en niet aan levensstijl, ligt het risico op hart- en vaatziekten lager.
Het is bekend dat een hoge body mass index (BMI) negatieve gevolgen heeft voor onze gezondheid en het risico op verschillende ziekten verhoogt. Dat is zorgwekkend, want bijna een derde van de wereldbevolking is op dit moment te zwaar of zwaarlijvig.
Aandoeningen die sterk verband houden met obesitas zijn hart- en vaatziekten (zoals hartziekten en beroertes). Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie zijn ze wereldwijd de belangrijkste doodsoorzaak.
Obesitas is een complexe aandoening, die zowel door genetica als door iemands levensstijl en omgeving kan worden beïnvloed. Bij die laatste denken we bijvoorbeeld aan luchtvervuiling, roken, voeding, lichaamsbeweging, medicijnen, onderwijs, sociaal-economische status en geestelijke gezondheid. Dit betekent dat obesitas het gevolg kan zijn van een groot aantal factoren en dat verschillende oorzaken van obesitas verschillende gevolgen voor onze gezondheid kunnen hebben.
In een recente studie onderzochten we het verband tussen obesitas en hart- en vaatziekten, meer bepaald of het risico verschilt als obesitas wordt veroorzaakt door genetische aanleg of voornamelijk door andere factoren, zoals omgeving of levensstijl.
Wij gebruikten gegevens uit het Zweedse Tweelingenregister, een landelijk register dat vrijwel alle tweelingen omvat die sinds 1900 in Zweden zijn geboren. We namen in onze studie meer dan 15.000 tweelingen op die vóór 1959 waren geboren en verzamelden informatie over hun BMI en of ze een genetische aanleg hadden voor een hoge of lage BMI.
We gebruikten ook gegevens uit nationale medische registers om de incidentie van hart- en vaatziekten vast te stellen. Vervolgens konden we zien hoe het risico op hart- en vaatziekten veranderde naargelang de plaats die mensen innamen in het spectrum van genetische aanleg en BMI.
Obesitas door genetische factoren is minder schadelijk
We ontdekten dat het risico op hart- en vaatziekten gemiddeld 76 procent hoger lag bij mensen met obesitas dan bij mensen met een gezond gewicht. Dit verband was echter tweemaal zo sterk bij mensen met een genetische aanleg voor een lage BMI dan bij mensen met een genetische aanleg voor een hoge BMI - wat betekent dat hun zwaarlijvigheid het gevolg was van andere factoren, zoals omgeving of levensstijl.
Eerder onderzoek toonde eveneens aan dat mensen met obesitas als gevolg van voornamelijk omgevingsfactoren een hoger risico lopen op dementie, diabetes en hartproblemen, en in het algemeen eerder overlijden dan mensen met obesitas als gevolg van genetische factoren.
Uit onze bevindingen en ander onderzoek blijkt dat het niet de hoge BMI op zich is die het risico op ziekte verhoogt. Overgewicht beïnvloedt onze gezondheid op verschillende manieren afhankelijke van de oorzaak ervan. We begrijpen nog niet waarom dit zo is, maar het kan zijn dat het lichaam beter kan omgaan met obesitas bij mensen die genetisch aanleg hebben voor een hoger gewicht.
De BMI is een beperkte maatstaf voor gezondheid
Om te begrijpen waarom we verschillen zien tussen overgewicht dat aan genen of aan omgevingsfactoren ligt, onderzoeken we momenteel verschillen tussen deze twee groepen in hun metabole gezondheid, bijvoorbeeld in hun cholesterol- en bloedsuikergehalte en in hun bloeddruk.
De nadelen van de focus op BMI
Een gezonde levensstijl en een gezond gewicht zijn altijd het nastreven waard. Maar onze bevindingen, en ook andere studies, wijzen erop dat obesitas minder schadelijk is wanneer het te wijten is aan genetische aanleg voor een hogere BMI dan wanneer het vooral te wijten is aan andere factoren.
Helaas is het moeilijk te weten of je een genetische aanleg hebt voor een hoger BMI. We kunnen wel kijken in onze familie om een idee te krijgen, maar het is belangrijk om er ook rekening mee te houden dat we veel omgevings- en leefstijlfactoren delen met onze familie.
Hoewel de BMI een nuttig instrument is om het gewicht in bevolkingsonderzoeken vast te stellen, is het een beperkte maatstaf voor gezondheid. Obesitas is een complexe en stigmatiserende ziekte die veel verschillende oorzaken kan hebben die niet worden gemeten met de BMI.
Onze resultaten leveren verder bewijs dat de effecten van obesitas op de gezondheid per persoon verschillen. Een gezonde levensstijl is belangrijk, ongeacht de BMI, maar we zijn allemaal anders gebouwd. Hoewel dieet en lichaamsbeweging voor sommigen goed werken om een gezond gewicht te behouden, zal dit niet voor iedereen voldoende zijn.
In eerste instantie moeten we obesitas en de gevolgen ervan voor de gezondheid beter begrijpen. Daarna hopen we dat de samenleving zich niet langer hoofdzakelijk op de BMI richt, maar in plaats daarvan nagaat wat de oorzaak van de zwaarlijvigheid is en wat er kan worden gedaan om het risico op een slechte gezondheid bij elke persoon te verminderen.
Dit artikel verscheen eerder in The Conversation.
