Hoe sterk staat Europa tegen ebola?

De kans dat een reiziger ebola meebrengt naar Europa is heel klein. Mocht het toch gebeuren, dan worden patiënten in isolatie verpleegd. Dat is effectief om de verspreiding tegen te gaan, zo vermeldt het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Maar ondanks quarantaine en toegang tot moderne zorg zijn er onlangs toch twee besmettingen ter plaatse geweest, in Spanje en de VS.

In het ziekenhuis van Madrid liep een verpleegkundige als eerste persoon ebola op buiten West-Afrika, waarschijnlijk doordat zij niet goed oplette bij het verzorgen van een teruggekeerde Spaanse tropenarts, werkzaam in Sierra Leone. Vier andere mensen uit haar omgeving zijn onder quarantaine geplaatst en haar hond is uit voorzorg afgemaakt.

In een ziekenhuis in Texas, waar vorige maand een Liberiaanse man met ebola werd behandeld, die vijf dagen later overleed, is ook een verpleegkundige besmet geraakt met het virus. Afgelopen vrijdag meldde zij zich met koorts in het ziekenhuis. De vraag is of er meer gevallen zijn onder het personeel. 48 collega’s die contact hadden met de patiënt worden in de gaten gehouden.

Protocol met gaten

Met de stroom verontrustende berichten slaat de angst toe. Hoe konden zij ondanks de voorzorgsmaatregelen besmet raken? De gevallen laten zien dat het veiligheidsprotocol niet waterdicht is. Zo zou de verpleegkundige in Spanje onbewust tijdens het omkleden haar gezicht hebben aangeraakt. In de VS komt daar wat onfortuinlijk management bij. De Liberiaanse man, die zich zes dagen na aankomst in de VS in het ziekenhuis meldde met symptomen, werd in eerste instantie weer naar huis gestuurd.

Het medisch personeel in Europese ziekenhuizen die ebola-patiënten behandelen en verplegen lopen het grootste risico op besmetting. De Vlaamse ebola-specialist Peter Piot, die door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is gerekruteerd als wetenschappelijke adviseur, waarschuwde dat we in de ontwikkelde landen meer gevallen kunnen verwachten, zo berichtte de BBC. Piot: “Het kleinste foutje kan fataal aflopen. Een heel gevaarlijk moment is bijvoorbeeld wanneer je uit de isolatiekamer komt en je beschermende pak uittrekt dat vol met zweet zit.”

Controleren op luchthavens

De Verenigde Staten nemen al extra maatregelen door passagiers die terugkomen uit de drie getroffen landen op de luchthavens te scannen op hun temperatuur. Op de Britse luchthavens wordt ook al extra gecontroleerd en Frankrijk denkt er momenteel over na. België en Nederland doen daar nu nog niet aan mee. Wellicht wachten ze op bericht van de WHO, die zich nog niet heeft uitgesproken over de noodzaak van temperatuurcontroles op luchthavens waar vluchten uit Sierra Leone, Liberia en Guinee aankomen. "Het lijkt gezond verstand om zo'n maatregel te nemen. Dan zal dat uiteindelijk ook wel in België gebeuren. Persoonlijk vind ik ook dat dat nuttig zou zijn", meent viroloog van de KU Leuven Marc van Ranst tegen persbureau Belga.

Risico voor de Lage Landen

Recent onderzoek laat zien dat België hoog eindigt op de lijst met landen waar ebola kans heeft de kop op te steken. De onderzoeksgroep van fysicus Alessandro Vespignani van de Northeastern University in Boston stelde een model op voor het internationale risico op verspreiding van de ebola-uitbraak, aangenomen dat het virus op dezelfde snelheid blijft voortrazen. Ze publiceerden de resultaten in september in Plos Current Outbreaks en houden sindsdien online een update bij van hun model op basis van nieuwe gegevens uit West-Afrika. België loopt met 40% kans relatief veel risico ebola-gevallen gevallen binnen te halen. Voor Nederland is die kans slechts zo’n 10%.

“Dat er een met ebola-besmet persoon uit één van de drie getroffen landen in België geraakt, daar kan je eigenlijk bijna zeker van zijn”, zei Afrikaspecialist Peter Verlinden op VRT Nieuws. “Wij hebben de enige luchtvaartmaatschappij die nog rechtstreekse vluchten verzorgt uit die landen. De meeste passagiers vliegen door naar andere landen, maar vroeg of laat kan er iemand zijn die in België terechtkomt.”

Maar tot een epidemie komt het niet, want het Belgische gezondheidssysteem is zeer performant, volgens Verlinden. Gevallen worden net als in Spanje en de VS meteen ingeperkt. Ook ebola-specialist Peter Piot zegt dat we niet moeten vrezen voor een grote epidemie in België of andere westerse landen. Hij verwacht niet dat de ziekte zich hier net zo snel zal verspreiden als in West-Afrika. Zijn grote angst is wel dat het virus naar andere continenten overslaat waar de gezondheidszorg niet zo goed geregeld is als hier.

Focus op het echte probleem

Een paar geïsoleerde gevallen, daar blijft het bij in het Westen volgens de autoriteiten. We hebben hier twee besmettingen, tegenover 8000 in de drie zwaar getroffen landen waar ruim de helft van de mensen aan het virus bezwijkt. Critici wijzen er terecht op dat we het echte probleem niet uit het oog moeten verliezen: de verwoestende epidemie in West-Afrika. “De overmatige focus van media en politiek op de dreiging voor de VS en andere westerse landen, die relatief laag is, riskeert het opwekken van een houding waarin wij ons slachtoffer voelen”, schreef de de redactie van het vooraanstaande wetenschapsmagazine Nature deze week in een redactioneel. “De geringe dreiging moet ons niet afleiden van de noodzaak om het virus bij de bron in Afrika in te dammen.” Daar verdubbelt ongeveer elke drie weken het aantal patiënten.

Om te voorkomen dat het virus niet om zich heen grijpt zoals aids deed in de jaren tachtig, moet er nú iets gebeuren, zei de directeur van de Amerikaanse organisatie Centers for Disease Control and Prevention (CDC) Thomas Frieden op een persconferentie. Hoe? Door grof te investeren in de kerntaken van de gezondheidszorg van de getroffen landen: ziekenhuizen, artsen, verpleegkundigen en ander medisch personeel. Het virus daar een halt toeroepen is de enige manier om het risico op verspreiding naar andere landen de kop in te drukken.