Loopbaanadvies op basis van schedelleer en gezichtsanalyse? Het kan. Bovendien wordt het nog eens terugbetaald door de overheid. Eos liet zich gewillig bij de rationele neus nemen.
‘Je hebt een recht voorhoofd. Dat wijst op een analytische geest.’ Van aan de andere kant van het bureau kijken Nancy Steels en Tine Boons mij met doordringende blik aan. De dames runnen samen het bedrijfje TalentTester. Werknemers die uitkijken naar een andere job, studenten die twijfelen over de juiste studierichting en werkgevers die het juiste profiel zoeken, kunnen hier terecht voor advies.
‘Mocht ik op basis van zo’n analyse in opdracht van een werkgever een job mislopen, dan zou ik die beslissing zeker aanvechten’
Dat geven Steels en Boons op basis van ‘karakterkunde’, een ‘combinatie van schedelleer, gelaatkunde en kiembladenleer’, aldus de website. De werkwijze wordt ‘sinds 1741 onderzocht door artsen, frenologen, psychologen en professoren’. Volgens de karakterkunde verraden je lichaam en in het bijzonder de schedel en het gelaat je persoonlijkheid. Zo wijzen bultjes op bepaalde plaatsen op de schedel op goed ontwikkelde eigenschappen, en deukjes op het tegendeel. Eén van de grondleggers van de karakterkunde was ‘professor’ Paul Bouts – die overigens helemaal geen academisch hoogleraar was, maar een priester en leraar. Steels en Boons volgden een ‘master in de psychognomie’ bij Rhené Emmerich, een ‘erkend karakterkundige’ uit Nederland.
‘Karakterkunde geeft je de perfecte handvaten (sic) om actie te ondernemen’, belooft TalentTester. ‘Het laat ons toe een gedetailleerd beeld van iemand te schetsen. Karakterkunde legt jouw drijfveren en talenten bloot, zodat je weloverwogen een beslissing kan nemen over jouw carrière of studiekeuze!’
Wie als werknemer een beroep wil doen op de diensten van TalentTester, kan daarvoor de steun van de overheid krijgen. Dat zit zo: wie zijn carrière een andere wending wil geven, kan langsgaan bij een door de overheid erkend loopbaancentrum. Ter zake kundige experts gaan er met je na wat je kan en wil. Voor de betaling kun je gebruikmaken van loopbaancheques. Zo’n cheque kost jou 40 euro, maar de vier uur begeleiding die je ervoor krijgt, is 550 euro waard. De Vlaamse overheid past 510 euro bij. Dus zal ze wel streng toezien op de kwaliteit van het advies, toch?
Rationele neus
Onder een valse naam meld ik me bij TalentTester aan voor carrièreadvies: na tien jaar te hebben gewerkt op de communicatiedienst van een universiteit – om toch een beetje in de sfeer van mijn echte job te blijven – ben ik toe aan iets anders. Maar wat?
Het onderzoek bestaat uit twee delen. Eerst leg ik thuis een onlinetest af: uit 28 sets van telkens vier stellingen duid ik telkens degene aan die het best en het minst goed bij mij passen. De stellingen zijn van het genre: ‘Je bent optimistisch ingesteld’, en: ‘Je bent zorgeloos’. Uit de ingevulde test rolt dan een rapport met mijn persoonlijk profiel. Het tweede deel vindt plaats in een niet onaardige villa in de Antwerpse gemeente Schilde. Steels en Boons monsteren er mijn gezicht en betasten mijn schedel.
‘Als een diëtist je zou adviseren op basis van je neuslengte, dan zouden we daar terecht verontwaardigd over zijn. Maar in human resources kan zoiets blijkbaar wel’
Dat de binnenrand van mijn oor duidelijk zichtbaar is, wijst erop dat ik graag communiceer en kennis uitdraag. Dat lijkt niet zo verwonderlijk voor iemand die net heeft gezegd tien jaar op een communicatiedienst te hebben gewerkt. Een grote ooropening verraadt brede interesses, kleine oorlellen impulsiviteit. De bouw van mijn hals wijst op zelfzekerheid, bolle ogen op verbale intelligentie. Mijn neus is een teken van een sterke wil en prestatiegerichtheid. Dat hij ietwat scheef staat naar rechts komt doordat de ratio overheerst (bij gevoelsmensen staat de neus naar links).
Aan mijn mondhoeken en een deukje in mijn schedel zien de dames dat ik eerder pessimistisch ben. Al kunnen ze dat ook hebben afgeleid uit mijn test, waarbij ik de stelling over optimisme als niet van toepassing heb aangevinkt. Dat ik sterke botten heb, wat Steels en Boons afleiden uit het feit dat ik nog nooit iets gebroken heb, maakt van mij een perfectionist. Zo gaat het onderzoek nog een tijdje door. Ook deze analyse resulteert in een rapport dat mij typeert en mijn talenten, sterktes en zwaktes identificeert.
Horoscoop
Met beide analyses onder de arm stap ik naar enkele experts. Dat ik mij deels herken in het geschetste profiel, vindt Nele De Cuyper, expert arbeids-, organisatie- en personeelspsychologie aan de KU Leuven, niet verbazend. ‘Zo’n rapport leest als een horoscoop: iedereen vindt er wel iets in dat klopt.’
De onlinetest die ik heb afgelegd, classificeert persoonlijkheden volgens de leer van de Zwitserse psycholoog Carl Jung. ‘Die ideeën zijn door de wetenschap al lang verlaten’, zegt De Cuyper. ‘De voorspellende waarde van dergelijke tests is niet bewezen. Al kunnen ze wel een aanleiding vormen om te praten over je loopbaan, wat op zich positief is.’
Ook Bart Wille, expert personeel- en organisatieontwikkeling aan de UAntwerpen, hekelt het gebrek aan betrouwbaarheid van dit soort tests. ‘Ze kunnen niet voorspellen of je een bepaalde job goed zal doen of fijn zal vinden. Het is ook niet bewezen dat de persoonlijkheidstypes waarin ze mensen opdelen werkelijk bestaan. Om persoonlijkheid van mensen correct in kaart te brengen, heb je veel gevoeligere tests nodig.’
Over de karakterkunde is De Cuyper duidelijk: ‘Pure kwakzalverij. Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs voor de voorspellende waarde van dit soort analyses.’ Wille: ‘Het kan er bij mij moeilijk in dat iemand deze methode anno 2018 nog gebruikt.’
Uit onderzoek blijkt wel dat sommige personen tot op zekere hoogte in staat zijn om intuïtief bepaalde persoonlijkheidskenmerken uit iemands uiterlijk af te leiden, verduidelijkt Wille. ‘Maar de foutenmarge is veel te hoog om op basis daarvan beslissingen te nemen. Mocht ik op basis van zo’n analyse in opdracht van een werkgever een job mislopen, dan zou ik die beslissing zeker aanvechten.’
‘Wij beweren niet dat onze methode een wetenschap is’, reageert Steels, hoewel al op de eerste pagina van mijn rapport sprake is van ‘wetenschappelijk onderbouwde karakterkunde’. ‘We weten dat een aantal academische experts kritisch is over wat we doen. En dat zal altijd zo zijn, vrees ik. Believers en non-believers heb je in elke business. Wij hebben gemerkt dat wat we zien en vertellen tijdens onze analyses juist is. Mensen kunnen nadien aangeven in welke mate ze zich herkennen in onze analyse: de gemiddelde score is 8,5 op tien. Dat zegt veel.’
Andere maatstaven
Dat de overheid sponsort, verwondert De Cuyper. ‘Ik zou dit zeker niet promoten. Er wordt in de loopbaancoaching veel gebakken lucht verkocht. Meer aandacht voor wetenschappelijke onderbouwing is zeker welkom.’ Ook Noël Derdaele, co-voorzitter van de Vereniging van Organisatie-, Consumenten- en Arbeidspsychologie (VOCAP), is verbaasd over de ‘flou artistisque’ die TalentTester omgeeft. ‘Het is niet te verantwoorden dat mensen op zo’n basis belangrijke beslissingen nemen.’
Mag je, wanneer de overheid iets terugbetaalt, niet verwachten dat het bewezen effectief is? ‘Erkende loopbaancentra moeten aan een aantal kwaliteitsvereisten voldoen’, zegt VDAB-woordvoerder Shaireen Aftab. ‘Ze moeten relevante ervaring, een visie op loopbaanbegeleiding en deskundigheid kunnen aantonen. We oordelen niet over de gebruikte methodiek. Mensen moeten een aanpak op maat kunnen kiezen. Voor sommigen is dat een gesprek over hun loopbaan tijdens een boswandeling. Eerder dan de gebruikte methode zijn de deskundigheid en persoonlijkheid van de loopbaanbegeleider beslissende factoren. Dat de klant zich geholpen weet, is het werkelijke kwaliteitscriterium. Wij zien onszelf als een neutrale speler die de diversiteit en kwaliteit wil bewaken.’
‘Moet ik dan ook een warm bad terugbetalen?’, reageerde minister van Volksgezondheid Maggie De Block enkele jaren geleden op de vraag of de overheid alternatieve geneeswijzen moet terugbetalen. Lees: enkel waarvan het effect bewezen is, kan in aanmerking komen voor terugbetaling.
Als het gaat over loopbaanadvies, lijkt de overheid andere maatstaven te hanteren. ‘Als een voedingsdeskundige advies zou geven op basis van je neuslengte, dan zouden we daar terecht verontwaardigd over zijn’, zegt Wille. ‘Maar in de human resources-sector kan dat blijkbaar wel. Ook daar hebben mensen recht op een correcte behandeling. Er zijn wel degelijk bedrijven die goed werk leveren, maar de kwaliteitscontrole schiet duidelijk tekort.’
