Maakt CRISPR afweercellen immuun voor hiv?

Sommige mensen zijn van nature immuun voor hiv (en aids). Wetenschappers hopen de genetische onderbouw van die immuniteit te ‘transplanteren’ naar afweercellen in een petrischaaltje.

CXCR4 en CCR5 zijn twee genen die voor eiwitten coderen die een belangrijke rol spelen in de manier waarop het hiv-virus toegang verschaft tot ons immuunsysteem – om het vervolgens om te leggen en ons ziek te maken.

Het is al langer bekend dat mensen met welbepaalde mutaties in deze genen immuun zijn voor het ooit zo gevreesde virus – of dat toch lijken, want je kunt het moeilijk voor honderd procent bewijzen. Hoe die mensen aan die mutaties zijn gekomen, is nog onduidelijk (volgens sommige theorieën heeft de pest er iets mee te maken). Maar wetenschappers zijn nu meer geïnteresseerd in de vraag hoe die mutaties bewust kunnen worden gefabriceerd in normale afweercellen die weerloos zijn tegen hiv.

De belangrijkste menselijke afweercellen, de zogenaamde T-cellen, kunnen maar een paar weken overleven in het lab nadat ze zijn gedoneerd door een vrijwilliger. Onderzoekers hebben dus niet veel tijd om uit te zoeken of deze of gene mutatie de cellen immuun maakt. Bovendien is het niet zo gemakkelijk om een mutatie in de afweercellen binnen te smokkelen. Bij gewone cellen gebruikt men daarvoor onschuldige virussen, maar bij T-cellen werkt die methode niet goed.

Gelukkig tegenwoordig bestaat er zoiets als de crispr-techniek, waarmee snel en gericht veranderingen in het DNA kunnen worden aangebracht. Vorige week publiceerden onderzoekers al hun strategie om met crispr sikkelcelanemie te genezen. En nu biedt de revolutionaire techniek dus hoop in de strijd tegen aids – een ziekte die vandaag weliswaar goed kan worden onderdrukt, maar nog altijd niet kan worden genezen.

Amerikaanse medici zijn nu begonnen aan een grootschalige zoektocht om T-cellen immuun te maken voor hiv. Ze doen dat door, meer vanuit trial-and-error dan vanuit een doelgerichte strategie, met de crispr-techniek T-cellen van gezonde vrijwilligers te muteren in petrischaaltjes. Vervolgens controleren ze of de cellen het hiv-virus nog binnenlaten. Is dat straks het niet meer geval, dan kunnen ze beginnen aan de volgende stap: het inbrengen van gemuteerde afweeercellen in gezonde proefdieren, om te testen of ze ook die inderdaad immuun hebben gemaakt voor hiv. (sst)

Bron: Judd F. Hultquist, University of California, San Francisco, VS in Cell Reports