Melanoom wordt resistent tegen behandeling

Een melanoomtumor kan zichzelf resistent maken tegen therapie. Dat verklaart waarom een kankerbehandeling die aanvankelijk doeltreffend lijkt, uiteindelijk toch kan mislukken.

Melanoomkanker wordt vaak behandeld met kankerimmunotherapie. Daarbij is het de bedoeling om het afweersysteem van de patiënt te stimuleren om actief tumorcellen op te ruimen. De therapie is doeltreffend tegen uitzaaiingen, maar de werking is helaas tijdelijk. Hoewel patiënten in aanvang naar een fase kunnen evolueren waarin kanker enkel nog latent aanwezig is, is de kans groot dat de therapie na verloop van tijd zijn kracht verliest en de patiënt hervalt.

Onderzoekers van de universiteit van Bonn beschrijven deze week in Nature hoe dat komt: tijdens de ontstekingsreactie die de behandeling veroorzaakt, veranderen de tumorcellen tijdelijk hun uiterlijk. Daardoor worden ze onzichtbaar voor het afweersysteem. De tumoren ontwikkelen in feite resistentie tegen de kankerimmunotherapie.

De onderzoekers bestudeerden genetisch gemodificeerde muizen met melanoomkanker. Met de hulp van afweercellen - zogenaamde 'cytotoxic T-cells' - konden de wetenschappers de tumoren aanvankelijk uitroeien. De therapie lokt een afweerreactie uit die met succes de tumorcellen te lijf gaat. Na verloop van tijd verloor de therapie echter aan slagkracht, en kwamen de melanomen gewoon terug, net zoals dat ook bij menselijke patiënten gebeurt.

De onderzoekers ontdekten dat de melanoomcellen hun uiterlijk veranderen als reactie op de ontstekingsreactie die met de therapie gepaard gaat. Daarna verdwijnen de tumorcellen even onder de radar van het afweersysteem, om in een 'kalmere' periode - wanneer het lichaam denkt dat de strijd gewonnen is - terug toe te slaan. 'De tumorcellen gedragen zich eigenlijk als wolven in schapenvacht', zegt hoofdonderzoeker Marcel Renn in Nature.

De bevindingen zijn volgens de onderzoekers overdraagbaar naar mensen, en daarom van belang voor het ontwikkelen van nieuwe kankerbehandelingen. 'Er moet bij kankerimmunotherapie een grotere verscheidenheid van verdedigingscellen gelijktijdig tegen de tumorcellen worden ingezet. Tegelijk moet de ontstekingsreactie die de therapie uitlokt, onderdrukt worden. In dat geval krijgen de tumorcellen geen 'waarschuwing' meer dat ze worden bestreden, en zullen ze zich mogelijk ook niet langer verstoppen', aldus de onderzoekers, die tegelijk verduidelijken dat het ontwikkelen en toepassen van zo'n behandeling nog enkele jaren in beslag zal nemen. (kv)