Waar tumorcellen zich nog kunnen herstellen na een enkele aanval door T-cellen, sterven ze wanneer de T-cellen hen in korte tijd meerdere keren beschadigen.
Cytotoxische T-cellen - de soldaten van ons immuunsysteem - zijn in staat om een losse kankercel in hun eentje te doden, tot 20 keer per dag. Bij grotere tumoren daarentegen leidt de aanval van een enkele T-cel op een kankercel maar zelden tot de dood ervan. Wetenschappers van het Radboudumc ontdekten dat het doden van een tumorcel wel lukt als meerdere T-cellen samenwerken.
T-cellen en tumorcellen maken geregeld contact met elkaar. Tijdens de helft van de interacties richt de T-cel schade aan bij de tumorcel, door gaten in het celmembraan te veroorzaken, scheurtjes in het kernmembraan en schade aan het DNA. ‘Dit moet je niet zien als schieten met een bazooka, maar meer als snijden met een klein mesje’, vertelt Peter Friedl, hoogleraar Microscopische Beeldvorming van de Cel van het Radboudumc. ‘Wanneer een T-cel maar een enkele keer snijdt, dan kan de tumorcel de schade nog herstellen, net zoals ook wij van een snijwond kunnen herstellen. Maar meer schade in korte tijd kan de tumorcel doden.’
Klappen
De onderzoekers bekeken met een speciale microscoop voor levende cellen wat er gebeurt met huidkankercellen wanneer ze in contact komen met T-cellen. En ze ontwikkelden 3D-computermodellen die de interacties simuleren. Ze ontdekten zo dat tumorcellen het loodje leggen wanneer ze binnen drie uur minimaal drie keer zijn aangevallen door een T-cel. Dat kan drie keer door dezelfde T-cel zijn, maar in 80 procent van de gevallen zijn daar meerdere T-cellen bij betrokken. Bij een lage concentratie aan T-cellen krijgt de tumorcel minder schade en zal ze vaker overleven.
Het onderzoek leidt tot nieuwe aanknopingspunten voor het verbeteren van kankertherapieën. ‘We laten zien dat meerdere klappen die afzonderlijk niet tot de dood van de tumorcel leiden, dat samen wel kunnen’, vertelt Friedl. ‘Dat willen we verder stimuleren, bijvoorbeeld met medicijnen die zorgen voor een langere binding van de T-cel aan de tumorcel, en die de afweerreactie tegen tumorcellen stimuleren. Wij hebben laten zien dat een enkele T-cel dan meerdere keren schade aanbrengt aan dezelfde tumorcel.’
De onderzoekers zijn ervan overtuigd dat ze ook zeer lage doses chemotherapie of bestraling kunnen geven, waarvan de schade optelt bij de schade door de T-cellen. Ze verwachten dat ook dat de tumorcel gevoeliger zal maken en dat hij sneller zal afsterven.
Meer weten? Kijk dan deze video. Daarin zie je hoe tumorcellen (blauw) worden aangevallen door cytotoxische T-cellen (groen). In geel de uitgedeelde klappen. Aan het einde gaat de tumorcel kapot.
