Nieuwe vogelgriep minder besmettelijk dan Mexicaanse griep

Het H7N9 virus heeft het potentieel om erg besmettelijk te zijn onder zoogdieren, wijst een voornamelijk Chinese studie uit. Toch moeten we ons voorlopig nog geen zorgen maken, aangezien het virus de stap naar overdracht tussen mensen nog niet heeft gezet.

H7N9 is een subgroep van het vogelgriepvirus A H7. De virusvariant verspreidt zich al een tijdje onder vogels. Meestal hoeven mensen zich geen zorgen te maken over ziektes die exclusief bij andere diersoorten voorkomen, maar af en toe maakt er eentje de stap naar de mens. Op 31 maart van dit jaar deelde China mee dat H7N9 zo’n ambiteuze variant was, en dat drie van zijn inwoners ermee besmet waren. Sinds dan raakten meer dan honderddertig mensen besmet met het virus, op een enkel geval in Taiwan na allemaal in China. 36 mensen bezweken al aan de besmetting. Symptomen bij mensen zijn koorts, een ernstige longontsteking, hoesten en kortademigheid.

Experts nemen de nieuwe griepvariant ernstig en volgens de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kan H7N9 een ernstige bedreiging vormen voor de volksgezondheid. Voorlopig gaan experts er van uit dat de griep mensen enkel kan besmetten wanneer ze in contact kwamen met geïnfecteerde vogels, maar dat kan veranderen.

Overdraagbaar tussen fretten

Onderzoekers aan de medische universiteit van Shantou in China onderzochten samen met collega’s uit andere Chinese, Amerikaanse en Canadese onderzoekcentra, de symptomen en overdracht van H7N9 bij fretten, om zo een betrouwbaar model op te stellen voor de effecten van een eventuele pandemie.

De Chinese onderzoekers infecteerden negen diertjes met de nieuwe H7N9, afkomstig van een dodelijk menselijk geval. Zes fretten kregen de H1N1 vogelgriepvariant ter vergelijking. De fretten met H7N9 hadden gedurende het grootste deel van het experiment last van niezen en snot en een sterk verhoogde vermoeidheid. De fretten met de Mexicaanse griep vertoonden gelijkaardige symptomen. Beide groepen hadden enkele dagen last van koorts. Na twee weken waren de meeste geïnfecteerde dieren genezen, en na zestien dagen vertoonde geen van de met H7N9 geïnfecteerde dieren nog enige symptomen. Om eventuele overdraagbaarheid vast te stellen verdeelden de onderzoekers zes van de negen H7N9 fretten over drie kooien. Eén dag na de oorspronkelijke virusbesmetting kregen de zieke diertjes gezelschap van één gezonde soortgenoot. Een ander gezond dier werd in een afzonderlijke kooi geplaatst, op tien centimeter afstand van de besmette kooi. Er stond een gereguleerd briesje van nauwelijks 0,2 meter per seconde in de richting van het gezonde dier.

Drie dagen na blootstelling aan de fretten met het virus vertoonde alle fretten die mee in de kooi zaten ziektesymptomen. Eén van de drie fretten die eenzaam op een afstand zaten werd ook ziek, de andere twee bleven gezond. De fretten met de Mexicaanse griep werden aan hetzelfde experiment onderworpen. Daarbij werden alle diertjes ziek, wat in de lijn van vroegere bevindingen lag. Het experiment toont aan dat fretten het virus onderling kunnen doorgeven door direct contact en via de lucht, zij het minder effectief via de laatste weg. Verder bleek uit de autopsie van dieren dat een infectie met H7N9 niet enkel tot complicaties aan de luchtwegen leidt. Ook de lymfeklieren en zelfs het brein raken aangetast.

Varkensgriep

Na de studie op fretten was het de beurt aan enkele varkens. Een logisch vervolg, aangezien varkens een geliefkoosde thuis zijn voor een heel aantal vogelgriepvirussen. Wetenschappers denken dat een verspreiding onder de varkens een grote rol speelde bij de ontwikkeling van de Mexicaanse griep, die in de beginfase niet voor niets bekend stond als varkensgriep. Net als de fretten kregen de zieke varkens het gezelschap van gezonde soortgenoten. Geen van de gezonde varkens begon symptomen te vertonen, maar twee weken na de blootstelling detecteerden de onderzoekers het virus toch in het bloed van één ervan. Twee gezonde fretten, die in de nabijheid verbleven om overdracht via de lucht na te gaan, vertoonden ook sporen van het virus in hun bloed.

Na de herhaling van het experiment met H1N1 raakten alle varkens en fretten besmet, zowel de dieren die mee in de kooi zaten als die daarbuiten. Over het algemeen lijkt de Mexicaanse griep dus besmettelijker te zijn dan de nieuwe variant, al zijn er enkele belangrijke kanttekeningen: de dieren verspreidden het virus immers voor er sprake was van echte symptomen. Dat impliceert dat quarantinemaatregelen, bij een eventuele overdracht van mens naar mens maar ook bij vogels, altijd achter de verspreiding zullen aanhollen. Het virus is in ieder geval besmettelijk genoeg om uitstekend te gedijen bij vogels. Hoe meer vogels er besmet raken, hoe groter de kans dat het virus zelf de stap zal maken naar varkens en eventueel mensen.

De onderzoekers raden dan ook aan om de verkoop van levende vogels te herbekijken, zeker in verstedelijkt gebied (een maatregel die natuurlijk vooral op Asië betrekking heeft). Verder is H7N9 minder dodelijk dan de H1N1 variant. Dat klinkt als goed nieuws maar die medaille heeft ook een keerzijde. Aangezien besmette vogels niet snel sterven is het veel moeilijker om de bron van een besmetting te traceren, wat verspreiding verder in de hand werkt.

Vaccin

Hoe groot de kans is dat H7N9 effectief de switch maakt naar intermenselijke besmetting is moeilijk te voorspellen. Feit is wel dat zoiets af en toe gebeurt, met potentieel rampzalige gevolgen. Zo was de dodelijke Spaanse griepedimie van 1918 een pandemie die het leven kostte aan 50 tot 100 miljoen mensen. Onderzoekers stelden vast dat vogelgriep ongeveer vijf mutaties moet ondergaan om zich van mens tot mens te kunnen verspreiden. Twee van die mutaties zijn al aanwezig in de huidige H7N9 variant. Toch is er nog geen reden tot paniek, het is helemaal niet zeker dat de laatste drie mutaties ook daadwerkelijk zullen plaatsvinden.

Er bestaan intussen aanwijzingen dat de nieuwe vogelgriep kwetsbaar is voor antivirale middelen zoals Tamiflu, al blijft de data hierover beperkt. Een H7N9 vaccin wordt reeds ontwikkeld, maar de productie ervan is moeilijk. Griepvaccins worden gecultiveerd in kippeneieren en de wereldwijde capaciteit voor het maken van zulke vaccins is beperkt. Een beslissing om het H7N9 vaccin op grote schaal te beginnen produceren zou bijgevolg een vermindering in de productie van het vaccin voor de doorsnee seizoensgriep inhouden. Als de vogelgriep dan toch geen pandemie wordt, mislopen mensen misschien het gewone griepvaccin, zonder goede reden.

Al bij al is de verspreiding van H7N9 momenteel verre van problematisch. Wie naar China wil reizen, hoeft dus niet thuis te blijven maar waakzaamheid blijft natuurlijk wel geboden. En als het virus zich dan toch onder de mens zou verspreiden hoeven we niet meteen voor ons leven te vrezen. De Mexicaanse griep was immers redelijk mild voor de meeste gezonde mensen. Een besmetting kende bijna enkel een dodelijke afloop in combinatie met andere gezondheidsproblemen.