Ontoereikende afweer maakt ziektekiemen gevaarlijker

Amerikaanse biologen hebben bij vinken het ingewikkelde samenspel genaamd co-evolutie onderzocht tussen immuniteit en virulentie. Zeg maar de mate waarin een sterke of zwakke immuunrespons van het (vogel)lichaam de ziekmakende kracht van een bacterie of virus beïnvloedt. Ze deden dat voor een aandoening die zowel bij vogels als bij mensen rode, ontstoken ogen kan veroorzaken, namelijk bindvliesontsteking. Bij vogels kan de ziekte dodelijk zijn.

Bindvliesontsteking kan zowel veroorzaakt worden door een bacterie als door een virus. Net zoals mensen hebben vinken een immuunsysteem dat eerdere aanvallen van vreemde indringers ‘herinnert’ – de natuurlijke manier van vaccineren, zeg maar. Alleen gebeurt dat herinneren niet altijd perfect, waardoor sommige ziektekiemen door de mazen van het net glippen.

In hun onderzoek naar de immuunrespons van vinken tegen bindvliesontsteking, ontdekten de biologen dat sterkere bacterie- en virusstammen – lees: stammen die gemakkelijker binnendringen en ernstiger infecties veroorzaken – ook een sterkere afweerrespons initiëren. Daarmee zetten ze hun zwakkere collega-ziektekiemen buitenspel: die vinden immers voornamelijk vinken op hun weg die al ‘bezet’ zijn door sterkere bacteriën en virussen. Maar zelfs als een zwakkere stam er toch in slaagt een vink te besmetten, gebeurt er iets bijzonders: het immuunsysteem maakt dan een ietwat flauwe respons aan waaraan een onvolledige ‘herinnering’ wordt gekoppeld.

Op die manier vindt er dus een natuurlijk selectie plaats in het voordel van virulente, gevaarlijke ziektekiemen. De biologen vonden zelfs dat een zwakkere immuunrespons – met onvolledige herinneringen – een extra stimulans geeft aan dit proces. Een computersimulatie toonde aan dat die gedeeltelijke immuniteit zelfs twee keer zo gevaarlijke ziekmakers kan opleveren dan helemaal géén immuniteit.