Oud vaccin, nieuw doel

Niet alleen het verworven, maar ook het aangeboren afweersysteem heeft een geheugen.

Het aangeboren immuunsysteem valt snel alle soorten ziekteverwekkers aan. Het verschilt van het verworven afweersysteem dat langzamer reageert op een onbekende indringer, maar een geheugen heeft en daardoor bij een bekende indringer sneller reageert.

Lang werd gedacht dat alleen het verworven afweersysteem een geheugen heeft. Maar uit onderzoek blijkt nu dat na een vaccinatie met BCG - een vaccin tegen tuberculose dat al in de jaren twintig werd ontdekt en een van de meest gebruikte vaccins ter wereld is - het aangeboren immuunsysteem beter reageert op allerlei andere infecties.

Dat was al duidelijk kort na de introductie van het vaccin, toen opviel dat na de vaccinatie niet alleen tuberculose minder voorkwam, maar dat jonge kinderen ook minder door andere ziekteverwekkers overleden. Maar nu is daar ook een biologische verklaring voor gevonden.

Bij vrijwilligers die het bewuste vaccin kregen, zagen onderzoekers van het Radboudumc een toename in de productie van cytokines – eiwitten die de afweercellen aansturen - en in het aantal receptoren dat een rol speelt bij de herkenning van indringers. Dit effect hield tot wel drie maanden na de vaccinatie aan en was mogelijk omdat het daarvoor benodigde DNA door de vaccinatie beter bereikbaar werd.

De onderzoekers denken dat het vaccin nuttig kan zijn voor specifieke doelgroepen, zoals ouderen die ontslagen worden uit het ziekenhuis en vaak een terugval in hun afweer krijgen als ze weer thuis zijn. Ook denken ze dat het zou kunnen worden gebruikt als booster voor andere vaccins. (ev)