Immunotherapie redde het leven van het ‘uitbehandelde’ Amerikaanse meisje Emily Whitehead. Hematologe Tessa Kerre (UZ Gent) vertelt haar verhaal.
“In mei 2010 werd Emily Whitehead, een vijfjarig meisje, ziek. Erg ziek,” stelt professor Tessa Kerre. “Ze bleek een vorm van ernstige bloedkanker te hebben: ‘ALL’ of ‘Acute Lymfatische Leukemie’. Dat is de meest voorkomende vorm van leukemie bij kinderen, met een grote kans op genezing (85-90%).” Maar na een aanvankelijk succesvolle behandeling met chemotherapie kwam de ziekte tot tweemaal, en agressiever, terug. Een palliatief beleid leek voor Emily nog de enige optie. Maar de ouders van de toen zevenjarige Emily wilden hun dochter niet opgeven.
Pionier
“Toen ze hoorden over een nieuwe revolutionaire behandeling, wilden ze die unieke kans grijpen. Nochtans was de therapie nooit eerder uitgetest bij kinderen, noch bij Acute Lymfatische Leukemie.” In april 2012 werd Emily dus een pionier. Ze werd behandeld met CAR-T-celtherapie, een (toen) zeer experimentele vorm van immunotherapie en haar enige kans op genezing. “De therapie sloeg aan. Intussen zijn we zes jaar verder en is Emily al zes jaar kankervrij. We gaan ervan uit dat ze genezen is van haar leukemie, al kan je dat nooit met 100% zekerheid zeggen,” stelt professor Kerre.
Ook in Europa wordt de therapie ondertussen toegepast: “De eerste keer dat een kindje in Europa werd behandeld met CAR-T-celtherapie, gebeurde dat in het UZ Gent, nu meer dan twee jaar geleden.” Intussen behandelde het UZ Gent al 15 patiënten, waarmee het ziekenhuis mee aan de basis ligt van deze baanbrekende therapie.
Uitdagingen
“Als hematologen en medisch oncologen maken we, mede dankzij de immunotherapie, ongelooflijk boeiende tijden mee,” zegt professor Kerre, die er meteen aan toevoegt dat het “ook wat beangstigend is. De druk is hoog en omdat de therapie zo nieuw is, weten we nog steeds niet voldoende over de mogelijke complicaties.”
Bovendien is het bijzonder belangrijk dat patiënten inzicht krijgen in hun ziekte en hoe de behandeling precies werkt. “Ook dat is een hele uitdaging, want deze therapie is complex. Daarom hebben we Immuno-T ontwikkeld, een motion comic die op een aantrekkelijke en eenvoudige manier aan de patiënt uitlegt hoe immunotherapie werkt.” Met de motion comic dingt professor Kerre overigens mee naar de EOS-prijs voor de beste wetenschapscommunicator. Breng hier je stem uit voor deze prijs.
Elitetroepen
Hoe legt professor Kerre de essentie van CAR-T-therapie uit zónder de motion comic? “De therapie vertrekt vanuit de T-cellen van de patiënt, die we de ‘elitetroepen onder de witte bloedcellen’ zouden kunnen noemen. Die T-cellen spelen een belangrijke rol in de opbouw van immuniteit, kunnen kankercellen herkennen en deze ook vernietigen. Als een patiënt kanker ontwikkelt, hebben de T-cellen dus gefaald.”
“Bij de CAR-T-therapie worden de T-cellen uit het lichaam van de patiënt gehaald en in het lab genetisch gewijzigd. Een nieuwe genetische code wordt in de kern van deze cellen ingebracht, waardoor de T-cellen van de patiënt de kankercellen beter kunnen herkennen. Daarna worden de gemodificeerde T-cellen terug aan de patiënt toegediend.”
Internationale erkenning
Tot nog toe was de therapie niet alleen succesvol bij leukemie, zoals in het geval van Emily. Ook andere types kanker werden ermee bestreden bij patiënten die niet meer geholpen konden worden met de klassiekere kankerbehandelingen, zoals chemotherapie, radiotherapie (bestraling), chirurgie en de recenter ontwikkelde doelgerichte therapie.
Dat immunotherapie ondertussen zijn plaats heeft verdiend tussen deze behandelingen bewijzen onder meer de talrijke internationale erkenningen. “Immunotherapie voor kanker werd in 2013, door het wetenschappelijke tijdschrift Science, uitgeroepen tot doorbraak van het jaar. Het haalde kort nadien ook de cover van Time Magazine.” En daar stopt het niet. “De Nobelprijs voor geneeskunde werd dit jaar dan weer uitgereikt aan James Allison en Tasuko Honjo, de grondleggers van de checkpoint inhibitoren: ook een vorm van immunotherapie. Eveneens in 2018 riep ASCO (de American Society for Medical Oncology) CAR-T-celtherapie uit tot vooruitgang van het jaar.”
Wil je professor Kerre zelf aan het woord horen of vragen stellen? Zij geeft een uitermate boeiend praatje-bij-het-plaatje (de motion comic) op de Dag van de Wetenschap in Gent! Klik hier voor meer info.
