Media worden er vaak van beschuldigd weinig genuanceerd te zijn als het gaat om gezondheidsnieuws. Nieuw onderzoek bevestigt dat, maar, ook vakbladen en wetenschappers hebben boter op het hoofd.
Amerikaanse onderzoekers lijstten de 50 meest gedeelde wetenschappelijke publicaties uit 2015 op en zochten alle media-artikels die over deze publicaties geschreven werden in de VS. Doel was nagaan hoe het nieuws gebracht werd in de media.
"Slechts 7 studies die het nieuws haalden waren degelijke placebo-gecontroleerde onderzoeken, terwijl de andere 43 observationele studies waren, die laag op de ladder van degelijk onderzoek staan"
Het is bekend dat gezondheidsnieuws vaak overdreven voorgesteld wordt, bijvoorbeeld, ‘'een glas wijn per dag vermindert je risico op depressie' of ‘van chocolade word je slimmer'. Analyse van de 50 publicaties uit deze studie toont dat slechts 7 studies die het nieuws haalden degelijke placebo-gecontroleerde onderzoeken waren, terwijl de andere 43 observationele studies waren, die laag op de ladder van degelijk onderzoek staan.
Analyse van de artikels in de media over de 50 publicaties, toont dat 44 procent van de artikels het nieuws overdrijven: heel vaak wordt een oorzakelijk verband gesuggereerd, terwijl dat niet is aangetoond. Een verband, doorgaans de uitkomst van een observationale studie, is lang niet altijd een oorzaak-gevolgrelatie. 58 procent van de media-artikels vertonen minstens één substantiële onnauwkeurigheid, waardoor lezers op het verkeerde been gezet worden.
Analyse van de wetenschappelijke publicaties toont dat de onderzoekers zelf vaak geneigd zijn om hun resultaten te versterken: ze lijken soms overenthousiast. De onderzoekers besluiten dan media-artikels over nieuwe studies de waarheid vaak overdrijven.
Hoe moeten we dit nieuws interpreteren?
Observationele studies zijn duidelijk populairder in de media dan placebogecontroleerd onderzoek. Nochtans geven ze zelden een bewijs, maar suggereren ze enkel een verband. Ze doen wat ze zeggen: een groep mensen observeren en kijken of er verbanden zijn tussen wat ze doen, eten, drinken,… enerzijds en bepaalde gezondheidskenmerken anderzijds. Vaak zijn dit toevallige of onrechtstreekse verbanden. Om te weten of zo’n verband een oorzakelijk verband is, moeten een studie heel vaak herhaald worden in een andere context, liefst bij duizenden mensen, wat zelden gebeurt.
Een ander probleem zijn de overenthousiaste wetenschappers die hun resultaten belangrijker maken dan ze in werkelijkheid zijn. Dit wordt soms nog aangedikt door persberichten die worden uitgestuurd door onderzoeksinstellingen of universiteiten. Ook dat is bekende bron van misinformatie, wat reeds werd aangetoond in ander onderzoek.
Wanneer eerder onbenullige studies veel media-aandacht krijgen, kan dat sommige onderzoekers stimuleren om dergelijke studies op te zetten, omdat media-aandacht de carrière kan vooruithelpen, zo waarschuwen de auteurs. Op die manier wordt een systeem in stand gehouden.
Conclusie
Uit een overzichtsanalyse blijkt dat vooral weinig zeggende observationele studies over gezondheid veel aandacht krijgen in de media, waarbij verbanden vaak worden overdreven. Overenthousiaste wetenschappers doen daar soms een schepje bovenop, terwijl journalisten niet altijd tijd en kunde hebben om de oorspronkelijke publicatie kritisch te lezen.
