Voeding stuurde de menselijke evolutie. Er zijn verschillende verklaringen waarom vroege mensachtigen rechtop gingen lopen en meer gesofisticeerde technieken ontwikkelden, maar de zoektocht naar eten is daarbij vaste prik. De Brits-Amerikaanse primatoloog Richard Wrangham ging het verst. Van hem is de hypothese dat voedsel bereiden – koken dus – en de controle over vuur typisch voor onze soort zijn. Voedingsstoffen werden efficiënter opgenomen, waardoor energie vrijkwam die naar steeds grotere hersenen ging. Zo ontstond zo’n 2 miljoen jaar geleden onze voorloper Homo erectus. 

In de nieuwe Eos lees je over een andere behoefte die ons onderscheidt van de rest van het dierenrijk: die naar veel water om de dorst te lessen. De lichamen van onze voorouders ontwikkelden op de droge Afrikaanse savanne een efficiënt koelsysteem waardoor ze actiever konden jagen. Tegenover de efficiënte zweetafvoer staan het gevaar op dehydratie en de grote afhankelijkheid van waterbronnen. Net als voedsel bepaalde de voortdurende nood aan vers water de geschiedenis van onze soort.

In een door overvloed gekenmerkte samenleving verliezen oude mechanismen hun functie. Dat eens zo efficiënte lichaam wordt een last. De coronacrisis met haar opeenvolgende lockdowns stelt een onderschatte, vergeten epidemie weer op de voorgrond. Begin juni trok kinderarts Inge Giest aan de alarmbel. Het gewicht van Vlaamse peuters neemt onrustwekkend toe. Ze verwijst expliciet naar een verkeerde levensstijl, met een ongezond voedingspatroon, te veel schermtijd en te weinig beweging. Overgewicht op jonge leeftijd is niet onschuldig. Het verhoogt het risico op overgewicht en obesitas op latere leeftijd.

‘Obesitas is een normale reactie op een abnormale omgeving’, zo legt endocrinoloog Liesbeth van Rossum de vinger op de wond. In een milieu dat bulkt van ongezonde producten – in de supermarkten maar ook in de buurt van scholen en in bedrijven – is het aanhouden van een gezond voedingspatroon een opgave. Een beleid dat inzet op preventie moet onpopulaire maatregelen durven nemen, zoals een taks op ongezonde voeding of een stop op fastfoodrestaurants in een buurt of stad. Vele scholen hebben frisdrankautomaten verboden, maar vooral in het middelbaar onderwijs is nog winst te boeken. Zowel in Nederland als in België gaan stemmen op om een heel eind verder te gaan dan louter voedingsadviezen geven. 

De toekomst zal uitwijzen of de huidige pandemie een maatschappelijke paradigmaverschuiving teweegbrengt in mondiale thema’s als klimaat, volksgezondheid en mobiliteit. Voeg daar gerust ook voeding bij. De coronacrisis heeft in elk geval aangetoond dat overheden een doortastend beleid kunnen voeren om de gezondheid van hun burgers te beschermen. Het wordt tijd dat ze dat ook voor die andere epidemie doen.