Strijd tegen overgewicht vooral kwestie van bewegen (zegt Coca-Cola)

Frisdrankproducent steunt wetenschappers die vooral naar inactiviteit - en niet voeding - wijzen als oorzaak van overgewicht.

Frisdrankproducent Coca-Cola steunt een nieuw initiatief om overgewicht en obesitas te bestrijden. Het Global Energy Balance Network (GEBN) wil oplossingen voor dat probleem stimuleren die zijn gebaseerd op de ‘wetenschap van de energiebalans’. Volgens dat concept is een gezond gewicht het resultaat van een evenwicht tussen het aantal calorieën dat je consumeert en het aantal dat je verbrandt. Critici zien in het initiatief een poging om de aandacht af te leiden van de kwalijke rol van ongezonde voeding en frisdrank, meldt The New York Times.

Het GEBN wil naar eigen zeggen wetenschappers die zich met het concept ‘energiebalans’ bezighouden, steunen en verbinden. Een van hen, de Amerikaanse bewegingswetenschapper Steven Blair (University of South Carolina), zegt in een video naar aanleiding van de oprichting van de organisatie: ‘De teneur in de populaire media en wetenschappelijke pers is: ‘Ze eten te veel, eten te veel, eten te veel’ – met een beschuldigende vinger wijzend naar fastfood, frisdrank etc. Maar er is vrijwel geen bewijs dat dat de oorzaak is.’

De website van het GEBN vermeldt verder :‘De energiebalans is nog niet volledig begrepen, maar er is sterk bewijs dat ze makkelijker te behouden is bij matige tot hoge fysieke activiteit (een actieve levensstijl en hogere calorie-inname)’. ‘De boodschap is dat je niet obees bent door wat je eet of drinkt, maar doordat je ter compensatie onvoldoende beweegt’, zegt obesitasexpert Yoni Freedhoff (University of Ottawa) aan The New York Times.

Volgens critici wekt het GEBN onterecht de indruk dat voldoende beweging een ongezond voedingspatroon kan compenseren, terwijl is bewezen dat de impact van lichaamsbeweging op gewicht minimaal is, vergeleken met die van het voedingspatroon.

Jaap Seidell, overgewichtspecialist aan de Vrije Universiteit Amsterdam, is het met die kritiek eens. ‘Voldoende lichaamsbeweging is wel degelijk belangrijk voor een gezonde ontwikkeling van lichaam en geest. Maar bij de bestrijding van obesitas is het terugdringen van de consumptie van suikerhoudende dranken een bewezen effectief onderdeel. Dat laatste ontkennen lijkt mij hier het meest kwalijk. Vreemd eigenlijk, want de frisdrankindustrie zelf schermt met suikervrije light-dranken als alternatief voor suikerhoudende drank.’

Financiële belangen

De website van GEBN staat geregistreerd op het Coca-Cola-hoofdkwartier in Atlanta en maakte aanvankelijk geen melding van de financiële steun van de frisdrankproducent. The New York Times achterhaalde dat verschillende betrokken experts, waaronder ook Blair, de voorbije jaren aanzienlijke financiële steun van het bedrijf kregen. Voor de oprichting van GEBN doneerde Coca-Cola anderhalf miljoen dollar. Ook verschillende studies waarnaar de website verwijst, zijn door het bedrijf gefinancierd.

‘Coca-Cola ondersteunt sinds lange tijd wetenschappelijk onderzoek in verband met zijn dranken, en belangrijke onderwerpen zoals de energiebalans’, zegt Aurélie Gerth van Coca-Cola België. ‘Voor ons is het belangrijk dat de onderzoekers met wie we samenwerken hun inzichten en onderzoeksresultaten delen, onafhankelijk van het resultaat, en dat we transparant zijn over financiering. Wij zullen wetenschappelijk onderzoek blijven ondersteunen en de daaruit voortvloeiende inzichten aanwenden om mensen te informeren en kwalitatieve dranken aan te bieden die passen bij verschillende levensstijlen.’

Uit onderzoek blijkt dat door bedrijven gefinancierde studies veel vaker een voor de sponsor gunstige conclusie trekken. Een recente studie in het vakblad PLOS Medicine vond bijvoorbeeld dat gesponsorde studies of studies uitgevoerd door wetenschappers met banden met voedingsbedrijven, een vijf keer grotere kans hadden om geen verband te vinden tussen frisdrankconsumptie en overgewicht.

'Op de lijst met betrokken experts werd ook de Nederlandse bewegingswetenschapper Willem van Mechelen (VUMC) genoemd, met vermelding dat zijn medewerking nog ‘hangende’ is. Van Mechelen was wegens vakantie onbereikbaar voor commentaar. VUMC ontkent elke betrokkenheid bij het initiatief en inmiddels is Van Mechelen ook van de website verdwenen.' Verder is de Deense voedingsexpert Arne Astrup (Universiteit van Kopenhagen), van wie bij ons het boek Het beste dieet ter wereld verscheen, de enige genoemde Europese expert. ‘Ik steun GEBN én ben ervan overtuigd dat voeding belangrijk is’, laat Astrup in een reactie via mail weten. ‘Ik heb zelf onderzoek gedaan waaruit blijkt dat frisdrank nadelige effecten heeft, en ben van mening dat minder suikers consumeren bijdraagt tot gewichtsverlies, ongeacht de bron van mijn fincanciering. Maar ik denk dat er te veel op één factor wordt gefocust als oorzaak van obesitas. Zowel de maatschappij, wetenschappers als Coca-Cola hebben baat bij meer onderzoek naar de rol van andere factoren.’

Coca-Cola is ook partner van de Vlaamse Beroepsvereninging van Voedingsdeskundigen en Diëtisten (VBVD) en financierde enkele jaren geleden nog een bedenkelijke campagne rond suiker. ‘De VBVD is er zich terdege van bewust dat Coca-Cola verwarring zaait’, zegt Bernadette Barthels van de de VBVD. ‘De VBVD wil daarom haar partnerships herzien. Die oefening is gaande.’

Tabaksindustrie

Volgens Martijn Katan, hoogleraar Voedingsleer aan de Vrije Universiteit Amsterdam, past het GEBN in de strategie die Coca-Cola al jaren volgt. ‘Daarom zijn ze ook zo gretig om sportevenementen te sponsoren. Coca-Cola verkeert in groot gevaar en doet alles om het tij te keren. De vergelijking met de strategie van de tabaksindustrie wordt wel eens gemaakt en dat klopt: ze huren zelfs dezelfde PR-firma’s in.’

‘De enige oplossing voor het probleem van overgewicht en obesitas is het veranderen van de obesogene omgeving’, zegt Katan. ‘Zodat te veel eten minder makkelijk en minder goedkoop wordt. Een belasting op suikerhoudende dranken zou helpen. Dat is wat Coca-Cola boven alles vreest.’

Meer over dit thema:

* Obesitas en de voedingsindustrie: dikke vrienden?

* Jaap Seidell is gastspreker tijdens het Eos Grijze Cellen debat over gezondheid, op maandag 12 oktober 2015 in de Handelsbeurs in Gent.