Veilig voedsel werkt verspilling in de hand

We verspillen jaarlijks miljoenen tonnen voedsel. Dat is ook te wijten aan onze hoge veiligheidseisen.

Wereldwijd gaat jaarlijks 1,3 miljard ton voedsel verloren. In de EU gaat het volgens de recentste schattingen om 88 miljoen ton of 173 kilogram per persoon. Bij pogingen om daar iets aan te doen, staan verspilling en voedselveiligheid vaak op gespannen voet. ‘Er gaan stemmen op die vinden dat we te streng zijn’, zegt Mieke Uyttendaele, expert voedselveiligheid aan de UGent.

Onduidelijke data

Een oud zeer zijn de houdbaarheidsdata op verpakkingen. Die komen in twee varianten. Een datum ‘te gebruiken tot’ (tgt) staat op producten die snel bederven en vermeldt de laatste dag waarop het nog veilig is het product te consumeren. Een datum ‘ten minste houdbaar tot’ (tht) verwijst naar de kwaliteit van het product. Die kan na het verstrijken van de datum achteruitgaan, terwijl de veiligheid niet in het gedrang is. Een verschil dat velen ontgaat. Uit onderzoek van Uyttendaele blijkt dat iets minder dan de helft van de consumenten het onderscheid maakt. Het gevolg: een onbekende hoeveelheid perfect eetbaar voedsel waarvan de tht-datum is overschreden belandt bij het afval.

Uit dezelfde studie bleek dat op dezelfde producten, zoals gekookte ham, nu eens een tgt staat, dan weer een tht. ‘Dat verschil kan verantwoord zijn, en te wijten aan verschillen in zoutgehalte en gebruik van bewaarmiddelen’, zegt Uyttendaele. ‘Voor de consument is het extra verwarrend.’ In België staat op gerookte zalm doorgaans een tgt, in Nederland vaak een tht. ‘Dat is iets minder veilig, vanwege het risico op besmetting met listeria, maar zorgt er wel voor dat er minder weggegooid wordt. Een moeilijke afweging’, zegt Uyttendaele. Jaarlijks komt een zestigtal besmettingen met listeria voor. ‘Dat wijst er volgens sommigen op dat we nog niet streng genoeg zijn. Al ligt de oplossing eerder in het beter informeren van kwetsbare groepen zoals ouderen, dan in het aanscherpen van houdbaarheidsdata.’

Houdbaarheidsdata hebben een psychologisch effect. Proefpersonen beoordelen een product waarvan de tht nadert of verstreken is negatiever dan een identiek product met een andere datum. ‘Als klein stapje in de goede richting kunnen we beginnen met het verwijderen van houdbaarheidsdata van producten die niet kunnen bederven, zoals pasta.’

Imagoschade

In 2015 zamelden de voedselbanken in België 13.000 ton voedsel in, een fractie van het verlies in de retailsector. Dat wordt in Vlaanderen alleen al op 116.000 ton geschat. Uit een onderzoek aan de UGent blijkt dat een bezorgdheid om voedselveiligheid mee aan de basis van het probleem ligt.

‘De organisaties die overschotten verdelen, zijn in ons land erg versnipperd en werken met niet-opgeleide vrijwilligers’, zegt Uyttendaele. ‘Ze hebben vaak ook een beperkte capaciteit om producten goed op te slaan. Daardoor vrezen supermarkten problemen met de voedselveiligheid en imagoschade. In Nederland is de liefdadigheidssector gestroomlijnder en krijgen vrijwilligers een opleiding. Met meer vertrouwen en minder verspilling als gevolg.’

Het Fonds Lucien De Coninck organiseert op 3 december een studienamiddag ‘Voedselverspilling vs. Voedselveiligheid’. Meer info op fondsluciendeconinck.com