Voor wie en wanneer zijn mondmaskers nuttig?

Verschillende gezondheidsautoriteiten hebben de voorbije maanden verschillende adviezen gegeven over de aanbevolen persoonlijke beschermingsmiddelen. Dat heeft tot verwarring heeft geleid. Daarom proberen we hier de wetenschappelijke kennis samen te vatten.

Ruwweg kunnen we drie soorten mondmaskers onderscheiden:

• FFP-maskers: deze maken ze meestal uit wat steviger materiaal, waardoor ze zeer fijne deeltjes tegenhouden. Ze sluiten stevig aan rond de neus en de mond zodat alle lucht doorheen het masker gaat wanneer je ademt. De code FFP staat voor Filtering Face Piece. Er bestaan drie categorieën: FFP1, FFP2 of FFP3. Hoe hoger het cijfer, hoe beter de bescherming. FFP2 wordt het meest gebruikt.
• Chirurgische maskers: dit zijn de klassieke maskers die vrij los voor de neus en de mond zitten. Dit type wordt gebruikt door chirurgen en ander operatiepersoneel tijdens operaties. Er kan lucht langs de zijkanten ontsnappen, maar ze houden wel de druppeltjes tegen die worden uitgehoest.
• Zelfgemaakte, stoffen mondmaskers: deze zijn qua vorm vergelijkbaar met de chirurgische maskers, maar ze zijn iets minder efficiënt.

Ze voerden het wetenschappelijk onderzoek over mondmaskers vooral bij zorgverleners. Daarbij vergelijken ze doorgaans chirurgische maskers met FFP2-maskers. In een onderzoek tijdens de SARS-epidemie (2002–2003) bij zorgverleners vonden ze geen verschil in de bescherming tussen beide types. Ook studies, uit de Verenigde Staten en Canada, waarin ze het gebruik van mondmaskers vergeleken om luchtwegaandoeningen te voorkomen bij gezondheidswerkers, vonden geen verschil tussen de chirurgische en de FFP2-maskers: beide waren even doeltreffend. Dat werd nog eens bevestigd door een overzichtsonderzoek, gepubliceerd door het onafhankelijke Chinese Cochrane Center. 

Ondertussen werd in een Zuid-Koreaans onderzoek voor het nieuwe coronavirus vastgesteld dat de klassieke chirurgische maskers de gezondheidswerkers goed beschermen: van de 35 gezondheidswerkers die een chirurgisch masker droegen, was er niemand na de blootstelling aan het coronavirus besmet. De meer gesofistikeerde FFP2-maskers blijven om die redenen bij voorkeur voorbehouden voor de zorgverleners die de covid-19-patiënten op de intensieve zorg behandelen.

Het advies of de algemene bevolking mondmaskers moet dragen, varieert sterk tussen de verschillende gezondheidsorganisaties. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) pleitte op 6 april 2020 nog tegen het gebruik van maskers door de algemene bevolking, terwijl een aantal andere gezondheidsautoriteiten (o.a. in de Verenigde Staten) het dragen van (zelfgemaakte) maskers voor de bevolking net aanbevelen, naast de fysieke afstandsmaatregelen en de strikte handhygiëne.

Er blijft heel veel discussie bestaan over mondmaskers. Ook de gezondheidsautoriteiten zijn er niet uit. Wanneer we uitgaan van het wetenschappelijke onderzoek hierover, durven we de volgende algemene regels voorstellen:

• Voor de zorgverleners die zeer intensief in contact komen met de covid-patiënten, biedt een FFP2-masker de beste bescherming en is dit absoluut aanbevolen.
• Voor de zorgverleners met gewone contacten met patiënten zijn maskers eveneens aanbevolen. Chirurgische maskers bieden een evenwaardige bescherming tegen een besmetting als de FFP2-maskers. Bij gebrek aan FFP2 lijken ze daarom een aanvaardbare keuze.
• Voor burgers die zelf mogelijk besmet zijn met het coronavirus, kan het dragen van een masker nuttig zijn om te voorkomen dat je anderen besmet. Voor dit doel kunnen zowel chirurgische maskers als zelfgemaakte maskers worden gebruikt.
• Als je niet besmet bent is het dragen van een masker waarschijnlijk niet nuttig, zeker niet als je voldoende afstand bewaart (anderhalve meter). Als dat niet mogelijk is of je voelt je comfortabeler met een masker, dan kan je een chirurgisch of zelfgemaakt masker dragen. Of dit extra beschermt, is vandaag onvoldoende bewezen. Een overzichtsstudie van studies over allerhande maatregelen om een coronabesmetting te voorkomen, gepubliceerd op 1 juni 2020, vindt nog steeds geen overtuigend bewijs voor het nut van het dragen van een mondmasker op plaatsen waar de afstandsregel van 1,5 meter gerespecteerd kan worden.
• Ook zijn er aanwijzingen – op bevolkingsniveau gezien - het dragen van mondmaskers bijdraagt tot het vertragen van het verspreiden van de infectie. Dit inzicht kwam er door regio’s waar men snel mondmaskers invoerde te vergelijken met streken waar dat later gebeurde (bv Hong-Kong versus Singapore of in Duitsland de regio Jena versus andere regio’s). Dit heeft mogelijk te maken met de effecten van het masker zelf en/of het bewustmakend effect ervan. Het blijft observationeel onderzoek: men is nooit zeker dat andere factoren die men niet in rekening bracht het effect kunnen verklaren.

Door de versoepeling van de quarantainemaatregelen stelde de Wereldgezondheidsorganisatie haar mondmasker-advies in juni wel als volgt bij: op alle plaatsen waar de afstandsregel niet gerespecteerd kan worden is het dragen van een mondmasker (een chirurgisch of stoffen masker) waarschijnlijk wel zinvol.

Wie er voor kiest om een mondmasker te dragen, moet het wel correct gebruiken. Met je handen onder het masker komen om te bellen of aan je gezicht te komen, maakt zo’n masker zinloos. Het moet tegen je gelaat gedrukt blijven. Raak het niet aan aan de buitenkant bij het afdoen: neem het bij de rekkers of de lintjes af. Een nadeel van het dragen van deze maskers is dat het ademen zwaarder wordt.

Mondmaskers zijn in de eerste plaats nuttig en nodig voor de zorgverleners die met covid-patiënten in aanraking komen. Voor de algemene bevolking blijven de klassieke hygiënische maatregelen het belangrijkst, zoals regelmatig je handen wassen, niet niezen in de richting van anderen en afstand houden. Een mondmasker, chirurgisch of zelfgemaakt, is vooral nuttig wanneer je zelf besmet bent, om te vermijden dat je anderen besmet. Omdat heel veel mensen besmet zijn zonder het te weten getuigt het dragen van een mondmasker van burgerzin wanneer je onvoldoende afstand kan bewaren.

Referenties:

• https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/when-and-how-to-use-masks
• https://www.zorg-en-gezondheid.be/nieuw-coronavirus-uit-china-richtlijnen-artsen
• https://www.health.belgium.be/nl/veelgestelde-vragen-over-het-nieuw-coronavirus
• https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019
• Lancet 2020; 395: 1973–87