Dagelijks worden zestig Belgen getroffen door een beroerte. Volgens neurowetenschapper Tine D’Aes is er nog steeds nood aan meer bewustzijn over de oorzaken, gevolgen en symptomen van deze impactvolle aandoening. Ter gelegenheid van World Stroke Day vertelt ze wat je zou moeten weten.
Op vrijdag 29 oktober is het opnieuw World Stroke Day (wereld beroerte dag), de dag waarop jaarlijks aandacht wordt gevraagd voor CVA (cerebrovasculair accident) of beroerte. In 2019 stierven wereldwijd meer dan 6 miljoen mensen aan de gevolgen van een beroerte, wat het de tweede belangrijkste doodsoorzaak maakt. Daarnaast is beroerte ook één van de belangrijkste oorzaken van invaliditeit bij volwassenen. Wie een beroerte overleeft, kampt immers vaker wel dan niet met blijvende gevolgen.
Wat is een beroerte nu weer precies?
Ons brein is een vraatzuchtig orgaan. Hoewel onze hersenen gemiddeld slechts 2% van ons lichaamsgewicht uitmaken, verbruiken ze wel 20% van de calorieën die we consumeren, evenals 20% van de zuurstof die we hebben ingeademd en die door ons bloed naar al onze lichaamscellen wordt gebracht. Hierin schuilt echter een grote kwetsbaarheid van ons brein. Want hoewel onze hersencellen zeer veel energie (voornamelijk onder de vorm van suiker) en zuurstof verbruiken, zijn ze niet goed in staat om deze op te slaan. Onze hersenen zijn dus afhankelijk van een continue aanvoer van zuurstof en suiker door het bloed om normaal te kunnen functioneren.
Het is daarom dat de gevolgen katastrofaal kunnen zijn wanneer een deel van ons brein om de één of andere reden niet meer voldoende bloed krijgt. En dat is precies wat er gebeurt tijdens een beroerte. Een beroerte is namelijk een verstoring van de bloedtoevoer naar de hersenen.
Dit kan ofwel worden veroorzaakt door een hersenbloeding, waarbij een bloedvat barst, ofwel doordat een bloedvat naar de hersenen geblokkeerd wordt, in de meeste gevallen door een bloedklonter. In dit tweede geval spreken we van een herseninfarct of ischemische beroerte, verantwoordelijk voor ruim 80% van alle beroertes. Hersenbloedingen komen dus minder voor, maar zijn wel vaker dodelijk.
Bij een beroerte ontvangen hersencellen niet meer de nodige voedingsstoffen en zuurstof, waardoor ze zeer snel afsterven. De gevolgen hiervan kunnen heel uiteenlopend zijn, maar kunnen eigenlijk alle aspecten van ons denken en zijn raken. Vaak voorkomende gevolgen zijn verlamming of krachtverlies, spraak- en taalstoornissen, problemen met aandacht en geheugen, maar ook gedrags- en persoonlijkheidsveranderingen.
Kan een beroerte worden voorkomen?
Je kan gelukkig zelf het risico op een beroerte drastisch verminderen. De meeste risicofactoren zijn immers controleerbaar. Omdat de oorzaak van een beroerte in de bloedvaten moet gezocht worden, terwijl de gevolgen zich voornamelijk in de hersenen afspelen, is het zowel een hersenziekte als een hart- en vaatziekte. De risicofactoren zijn dan ook grotendeels dezelfde als deze voor een hartinfarct. Denk maar aan hoge bloeddruk, roken, alcohol- en druggebruik, overgewicht, gebrek aan beweging, suikerziekte, enzovoort.
Anderzijds zijn er ook risicofactoren waar je geen invloed op hebt, waarvan leeftijd misschien wel de belangrijkste is. Het risico op beroerte neemt namelijk sterk toe met de leeftijd. Dit wil echter niet zeggen dat jonge mensen niet getroffen worden. Andere niet-beïnvloedbare risicofactoren zijn bijvoorbeeld genetische factoren en geslacht.
Kan een beroerte worden genezen?
De behandelingsmogelijkheden voor beroerte zijn momenteel helaas nog beperkt. Aangezien bij een ischemische beroerte een bloedvat naar de hersenen geblokkeerd is, zijn de bestaande behandelingen erop gericht de bloedtoevoer zo snel mogelijk te herstellen. Het enige geneesmiddel dat momenteel is goedgekeurd, dient om bloedklonters af te breken. Daarnaast worden bloedklonters soms ook operatief verwijderd.
Dit zijn natuurlijk zeer intuïtieve behandelingsmethoden die een levensreddend en –verbeterend effect kunnen hebben, maar ze kennen ook hun beperkingen. Ten eerste verhoogt dit soort medicatie het risico op hersenbloedingen, omdat ze bloedverdunnend werken. Daarnaast veroorzaakt het opnieuw tot gang komen van de bloedtoevoer vreemd genoeg óók schade, door het vrijkomen van schadelijke stoffen zoals reactieve zuurstofcomponenten.
In de praktijk kunnen de beschikbare behandelingen dan ook niet worden toegepast bij een groot deel van de personen die te maken krijgen met een beroerte. Eén van de redenen daarvoor is dat mensen niet op tijd naar het ziekenhuis gaan met klachten van een beroerte, wat maakt dat het therapeutische venster waarin de behandeling kan worden toegediend vaak al voorbij is.
Er zijn nog geen medicijnen goedgekeurd die hersencellen kunnen helpen beschermen tegen de schadelijke gevolgen van een beroerte of die herstel kunnen bevorderen. Zulke effecten zijn bij proefdieren wel al vaak gevonden, maar het blijkt in het geval van beroertes bijzonder moeilijk om onderzoeksresultaten uit het laboratorium te vertalen naar de mens. Het aloude cliché “voorkomen is beter dan genezen” is bij beroerte dus ook zeer sterk van toepassing.
Hoe herken je een beroerte?
Dit is een zeer belangrijke vraag. Hoe vroeger iemand met een beroerte namelijk het ziekenhuis bereikt, hoe groter de kans op een succesvolle behandeling. Om enkele kenmerkende symptomen van een acute beroerte te onthouden, werd als ezelsbruggetje de FAST test bedacht, een Engels acroniem dat staat voor Face, Arm, Speech en Time. Je moet namelijk alert zijn voor een beroerte als iemand plots een verlamming krijgt in het gezicht, wat zich bijvoorbeeld uit als een afhangende mondhoek (Face), één van de armen niet meer goed kan optillen (Arm) of plots spraakproblemen ontwikkelt (Speech). De T staat voor tijd, want time is niet alleen money, maar in het geval van beroerte ook brain.
Andere symptomen kunnen zijn: plotse blindheid aan één oog of dubbelzicht, draaierigheid en krachtsverlies in één van de benen.
Kortom, er is nog een lange weg af te leggen alvorens beroerte een ziekte wordt die écht goed behandeld kan worden. Tot die tijd is het belangrijk dat we zoveel mogelijk inzetten op preventie en investeren in wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast is het essentieel dat zo veel mogelijk mensen weten hoe je een beroerte kan herkennen, zodat de behandelingen die bestaan tijdig kunnen worden toegediend.
