Wat de feesttafel met uw lichaam doet

De eindejaarperiode kent verschillende tradities, een familiefeest met avond- en maagvullend diner is daar één van. Wanneer de kerststronk is doorgeslikt en de bovenste broeksknoop losgaat, probeert ons lichaam die overdaad aan calorieën te verwerken.

Te veel eten, het kan al eens gebeuren tijdens de feestdagen. Een indigestie na de maaltijd is het gevolg: een vrij onschadelijk maar onaangenaam verzadigd gevoel. Dat komt in de eerste plaats omdat de maag zelf verzadigd is. Dit vuistdikke rekbare orgaan heeft dan anderhalf of twee liter inhoud. Meer is mogelijk, zelfs tot vier liter, maar ligt ver voorbij het punt van kleine ongemakjes. De maaginhoud bestaat niet enkel uit eten en drinken: bij elke hap of slok gaat er lucht mee in de slokdarm, zeker bij koolzuurhoudende drankjes als champagne. Dit gas neemt veel plaats in beslag en de gemakkelijkste manier om de spanning weg te nemen is een boer. Het volle gevoel is niet enkel fysiek. Wanneer voedsel in het verteringsstelsel terechtkomt reizen verschillende hormonen, van PYY tot leptines, naar het verzadigingscentrum in de hersenen met de boodschap dat de maag vol zit.

Als de onderste slokdarmsluitspier zich opent om lucht uit de maag te laten kruipt vaak ook wat maaginhoud en maagzuur de slokdarm in. Deze zure oprispingen zijn voelbaar omdat de slokdarmwand niet extra beschermd is tegen de zuren. ‘Meestal is brandend maagzuur gewoon een onaangenaam iets, niet een reusachtige bedreiging voor je gezondheid’, zegt dr. Stuart Spechler, professor in maag-, darm en leverziekten aan de UT Southwestern Medical Center. ‘De vuistregel is dat alles dat erg goed smaakt je zure oprispingen kan geven. De reden daarvoor is het vetgehalte. Vet doet veel om zure oprispingen te bevorderen. Het zorgt ervoor dat de maag zich niet goed meer kan ledigen, dus is er meer materiaal in de maag dat reflux kan geven. Het verzwakt ook de slokdarmsluitspier.’

Na elke maaltijd verhoogt de bloedsuikerspiegel kortstondig omdat de vele koolhydraten in het voedsel als glucose in het bloed terechtkomen, op weg naar cellen die energie willen. Om die “brandstofboost” goed te verwerken produceert de alvleesklier tijdelijk meer insuline, een hormoon dat zich aan de lichaamscellen bindt en ze toelaat makkelijk glucose op te nemen. Insuline zorgt er ook voor dat de spieren veel aminozuren opnemen. Het aminozuur tryptofaan, te vinden in bijvoorbeeld vlees of kaas, blijft echter in het bloed en heeft de baan vrij om naar de hersenen te reizen. Daar produceert het serotonine, een neurotransmitter die de slaap regelt. Dat maakt mensen na een zware maaltijd wat slaperig.

De gevolgen van uitgebreid tafelen hangen onder andere af van de gevoeligheid van de maag, leeftijd, geneesmiddelengebruik, wat je eet en hoe snel. De hersenen laten immers met vertraging weten dat de maag vol zit, trage eters belasten dus hun maag minder dan schrokkers. Alle beschreven symptomen verdwijnen na een tijdje weer: een gezond lichaam kan het kerstfeest wel aan. Vaak te veel eten heeft natuurlijk wel langetermijngevolgen, zoals een verhoogde kans diabetes type 2. En je wordt er dik van.

Alcohol aan de feesttafel

Feesten gebeurt zelden zonder een glaasje alcohol. De zichtbare effecten bij wie meer dan een glas opheeft zijn bekend: de sfeer wordt los, de geest troebel. Dat komt omdat alcohol via de bloedbaan de hersenen wat verdooft. Vrouwen hebben meestal sneller een hoger bloedalcoholgehalte omdat zij lichter van gewicht zijn en een kleinere hoeveelheid alcoholdehydrogenase hebben, een enzyme dat de alcohol omzet in acetaldehyde. Acetaldehyde is een giftige stof die grotendeels verantwoordelijk is voor de kater achteraf, samen met het vochttekort omwille van het vochtafdrijvend effect van alcohol. Acetaldehyde wordt uiteindelijk omgezet in het onschadelijke azijnzuur, maar dat gaat traag dus veeldrinkers stapelen acetaldehyde in hun lichaam op. Uitgebreid tafelen helpt dan wel: een volle maag vertraagt de opname van alcohol en de opstapeling van acetaldehyde.

Tegelijk vertraagt alcohol ook de spijsvertering. Bij een kleinschalig Zwitsers onderzoek kreeg een groep proefpersonen bij een kaasfondue met wijn geserveerd, en anderhalf uur later met schnapps. Een tweede groep dronk zwarte thee, nadien water. De wijndrinkers deden er vervolgens enkele uren langer over om hun maag te ledigen. De alcohol had dan weer geen invloed op het opgeblazen gevoel, boeren of zure oprispingen. De resultaten kunnen waarschijnlijk worden gegeneraliseerd, zegt Mark Fox van het universitair ziekenhuis in Zurich. ‘Gezonde lezers kunnen nog steeds van hun traditionele maaltijd genieten met de drank van hun keuze zonder zich zorgen te maken over digestieve ongemakken.’

Niet te weerstaan

Wie in januari concludeert dat extra sport de kerstkilootjes moet bestrijden, vraagt zich misschien af hoe het zo ver kon komen. Niet overladen van een feesttafel gaan vergt echter heel wat discipline, en niet enkel omdat alles zo goed smaakt. Verschillende studies suggereren dat mensen dezelfde hap als hun tafelgenoot kiezen om de ander niet te beledigen. Onderzoekers van Duke University’s Fuqua School of Business voerden verscheidene experimenten uit waarbij proefpersonen voor zichzelf en een onbekende eten moesten selecteren. In één experiment konden ze kiezen tussen tarwecrackers en chocoladekoekjes.

Wanneer de onbekende een normaal gewicht had kozen de proefpersonen in zowat 30 procent van de gevallen dezelfde snack voor zichzelf en de ander. Was de onbekende duidelijk te dik, dan koos bijna 60 procent hetzelfde. Ongeveer de helft ging voor koekjes, de andere helft koos crackers. Marketingprofessor Gavan Fitzsimons verklaart: ‘De resultaten tonen dat mensen dezelfde snack kiezen om te vermijden dat ze iemand met overgewicht beledigen. Dat betekent dat mensen ongezonde opties kunnen kiezen voor zichzelf en anderen tijdens de feestdagen als ze denken dat ze iemand beledigen wanneer ze het niet doen.’

Volgens andere onderzoeken is het is ook moeilijk weerstaan aan de groepsdruk. Een vorig jaar verschenen studie van de universiteit van Illinois deelde restaurantgangers op in drie groepen die telkens op een andere manier informatie kregen over de calorieën. Bij grote tafels waar een stoplichtsysteem de calorieën verklaarden (rood is ongezond) werden gemiddeld minder calorieën besteld, aldus onderzoekster Brenna Ellison. ‘Dat suggereert dat er groepsdruk was om lage calorieartikelen te bestellen. Het grootste besluit is dat mensen gelukkiger waren als zij gelijkaardige keuzes maakten als hun tafelgenoten.’ Dat geldt ook wanneer tafelgenoten calorierijke menu’s bestellen. ‘Gezien deze bevinding dachten we dat het bijna beter zou zijn om mensen een duwtje te geven in de richting van gezonde vrienden dan gezonde voeding.’ Iets dat misschien niet helpt aan de feesttafel: familie is niet te kiezen. De portie op uw bord wel, als u zich sterk houdt. Dan heeft u dat stuk kerststronk wel verdiend.